Robert Kuśmirowski, fasada domu w Blankenberge.

Kurator Phillip Van Den Bossche do udziału w trzeciej edycji triennale Beaufort, odbywającego się w przestrzeni miejskiej dziesięciu belgijskich nadmorskich miejscowości oraz w Muzeum Sztuki w Ostendzie, zaprosił trzydziestu artystów. Zrealizowali oni swoje prace w części projektu outside - w przestrzeni miejskiej, mając zainicjować dialog z nadmorskimi gminami, ich historią, spuścizną oraz mieszkańcami 1. Wśród zaproszonych artystów znaleźli się m.in. Daniel Buren, Luc Deleu, Liam Gillick oraz Robert Kuśmirowski, którego pracę oglądać można w Blankenberge.

Jakież musiało być zdziwienie mieszkańców, gdy po miesiącu prac zza rusztowań ukazała się gotowa fasada Roberta Kuśmirowskiego. Spodziewali się oni, że „polscy robotnicy" pięknie wyremontują fasadę wiekowego domu, przywrócą jej wygląd z czasów świetności, a tu o zgrozo ich oczom ukazała się szara, zniszczona „rudera", przypominająca nie tylko swoim stanem, ale również i - co ważne - stylem, zdobieniami, aurą zapomniane przedwojenne kamienice, jakich niemało do dziś w wielu polskich miastach.

Posługując się autentycznymi elementami - m.in. tabliczka z nazwą ulicy i numerem domu (ul. Bukietowa 9) - elementami przez siebie sfałszowanymi (co ciekawe po części powstałymi z materiałów znalezionych we wnętrzu domu oraz w okolicy) - jak belki balustrady, które posłużyły do skonstruowania elementów dekoracji fasady, niejako stając się gipsowymi zdobieniami, deski podłogowe, którymi zabite zostało jedno z okien - Kuśmirowski zakorzenił projekt w przeszłości samego miejsca. Artysta użył domu przeznaczonego do kapitalnego remontu do przywołania zjawiska, które na belgijskim wybrzeżu poszło w zapomnienie. Pouszkadzany, wyglądający na brudny, łuszczący się tynk jakby chciał odsłonić wcześniejsze warstwy, kryjące się pod spodem. Poprzez anachroniczność fasady dochodzi do zaburzenia ciągłości i chronologii warstw czasu. Powstaje jakby odwrócony palimpsest - nowa, dodana przez artystę warstwa jest jednocześnie starą - tak przynajmniej jest odczytywana przez część widowni.

Jest to ta część widowni, która nie rozpoznaje w fasadzie Kuśmirowskiego dzieła sztuki i przyporządkowuje ją sferze rzeczywistości wymuskanego nadmorskiego kurortu, w której nie ma miejsca dla takiej fasady, gdzie stanowić ona wręcz może zagrożenie - jest ciałem obcym. Praca Kuśmirowskiego stała się więc tematem burzliwych dyskusji, bulwersując część mieszkańców i developerów, dbających o nieskazitelny wizerunek miasteczka i zarzucających artyście oszpecenie ulicy. Traktują oni triennale jako doskonałą promocję miejscowości i życzyliby sobie sztuki dosłownie upiększającej Blankenberge.

Nie brakuje też jednak innych reakcji. Pod drzwiami składane miały być nawet kwiaty, czyniąc z fasady swego rodzaju pomnik. Nieakceptowana jako część rzeczywistości, wybiegająca poza sferę wizualnych przyzwyczajeń fasada zostaje przyswojona tylko pod warunkiem zdefiniowania jej jako dzieło sztuki. Dla części jej przeciwników jedynym rozwiązaniem byłoby zapewne jej odrestaurowanie. Natenczas postulują oni przynajmniej opatrzenie fasady informacją objaśniającą, iż jest to dzieło sztuki, tak by nie dochodziło do pomyłek2.

W tym belgijskim kurorcie, gdzie równe rzędy wieżowców rozciągają się na całej długości wybrzeża, a pierwsi turyści tego sezonu przechadzają się po zadbanych deptakach, Kuśmirowski zmącił małomieszczański spokój i porządek. Zrekonstruowanie poprzez częściową dekonstrukcję istniejącego domu i wprowadzenie odmiennych architektonicznych cech, obu obcych tutejszym bywalcom, tchnęło w już podupadłą fasadę nowe życie. Praca Kuśmirowskiego rozbija monolit przeszłości3, wszczepia ciało obce w tkankę miasta - wirus4, który zaczyna żyć, ewoluować i wymyka się spod kontroli.

Beaufort 03 | 28.03 - 04.10.2009 www.beaufort03.be
© Photo: Koen de Waal, 2009

***

W TYM TEMACIE CZYTAJ TAKŻE:
Masyw Kuśmirowskiego w Bunkrze Sztuki

1. 1. Materiały prasowe Beaufort03, www.beaufort03.be
2. 2. Por. De Standaard, 27.03.2009, http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=OS28AUGA
3. 3. Sebastian Cichocki: Robert Kuśmirowski, Przeszłość jako magazyn, [w]: Ornamenty anatomii. Tom III, W samym centrum uwagi VII, CSW Zamek Ujazdowski, 2006
4. 4. Robert Kuśmirowski, [w]: Grzegorz Józefczuk: Kuśmirowski we flamandzkim kurorcie, „Gazeta Wyborcza", 01.03.2009, http://miasta.gazeta.pl/lublin/1,35637,6333019,Kusmirowski_we_flamandzki...