W aktualnym numerze artmixa chcemy zwrócić uwagę na problem antysemityzmu - na przykładzie stereotypu Żyda w kulturze polskiej (tekst Włodzimierza Filipka), propagandy wizualnej III Rzeszy (tekst Łukasza Wojciechowskiego) oraz obecnie w Polsce (tekst Ali Kusiak-Brownstein i Izy Kowalczyk).

Ten ostatni problem pojawił się przy okazji styczniowej wystawy Petera Fussa w Koszalinie, która została zamknięta przez prokuraturę ze względu na kontrowersyjny plakat, który Fuss umieścił nielegalnie na jednym z billboardów w mieście. Na plakacie przedstawione były znane osoby - politycy, aktorzy, biskupi, a towarzyszył mu podpis: "Żydzi won z katolickiego kraju". Artysta odwołał się w ten sposób do listy Żydów, która jest zamieszczona w internecie, ujawniając obecne w polskim życiu społecznym treści antysemickie. Istotą demokracji jest wydobycie na jaw społecznych konfliktów, podziałów, różnic oraz umożliwienie publicznych dyskusji. Tym razem znowu okazało się to niemożliwe.

"Problem" z recepcją prac Fussa, a właściwie z pierwotnym niezrozumieniem intencji autora, jego gry naszymi narodowymi fobiami, a później ostry atak na artystę za to, że zabawił się nami ("nami", tj. Polakami-antysemitami) i jednocześnie prześwietlił narodowe tabu po raz kolejny pokazują, że problem tkwi bardzo głęboko, w trzewiach naszej tożsamości i że szanse na wyrugowanie nienawiści do Innych są prawie żadne.

Można w tym jednak szukać cienia nadziei. Peter Fuss pokazał bowiem, że strategia subwersji, gry, ironii, przewrotne użycie elementów hate speech może być bardzo skutecznym narzędziem wywoływania konstruktywnego zamętu, siania niepokoju czy nawet grozy wśród tych, którzy czują się bezpiecznie na swych nienawistnych i ksenofobicznych pozycjach. Być może tak przede wszystkim można "zwalczyć" mocno trzymający się u nas, ale ukryty antysemityzm.

Jednocześnie ten numer dedykujemy naszemu zmarłemu dwa lata temu przyjacielowi Włodkowi Filipkowi (1957-2005) , którego publikowany tekst stanowi przedruk z wydanego niedawno zbioru jego tekstów pt. Dziennikarz w świecie klerków. Rozmowy - szkice - reportaże (wybór i przygotowanie Jerzy Fiećko, Wydawnictwo WiS, Poznań 2006).

Iza Kowalczyk, Edyta Zierkiewicz

Spis treści:

Włodzimierz Filipek, Stereotyp Żyda w kulturze polskiej - rozpoznanie

Łukasz Marcin Wojciechowski, "Der Jude" - "Ten Żyd" - geneza, funkcjonowanie i siła trwania wizerunku

Ala Kusiak-Brownstein, Iza Kowalczyk, Peter Fuss i antysemityzm obnażony