Kamil Kuskowski, Pejzaż polski z bocianami,2004, 46x61, olej, płótno, MuzeuM, Muzeum Sztuki Łódź XI-XII 05, Galeria Piekary Poz

Kamil Kuskowski przygotował wystawę o muzeum, o widzeniu obrazów i postrzeganiu instytucji. Dwa projekty: "MuzeuM" i "pOrtrety panien łódzkich" przygotowane dla muzeum Sztuki w Łodzi można do 15 stycznia oglądać w Galerii Piekary w Poznaniu.

O polskich kolekcjach muzealnych mawiało się kiedyś, że artysta musi umrzeć, by jego praca znalazła się na ekspozycji. Dużo się zmieniło ale ziarno prawdy tkwi tu nadal. Tymczasem Kamil Kuskowski jak wirus wtargnął na stałą ekspozycję szacownego Muzeum Sztuki w Łodzi. Ktoś, kto nie wiedział, że wkracza właśnie na wystawę czasową, mógłby nawet nie spostrzec podstępu. Oto przy wejściu jak na całym, porządnym świecie otrzymujemy audioprzewodnik. Stajemy przed obrazem należycie wyposażonym w tabliczkę z podpisem: tytuł, technika, wymiary, data. "Porządne" złote ramy ujmują płótno. W słuchawce lektor głosem będącym mieszanką nudy i podniosłości ceremonii pogrzebowych odczytuje: "Sztorm. Wzburzone zielonkawoniebieskie morze oraz błękitne niebo z lekko sklepionymi biało-szarawo-różowawymi chmurami stapiają się na linii horyzontu umieszczonej w jednej trzeciej wysokości kompozycji. Na pierwszym planie przedstawiony został pochylony na prawą burtę stalowo-szary kuter rybacki...". Chwileczkę… Coś nie tak. Nerwowy rzut okiem na podpis. Zgadza się. A na obrazie - żadnego kutra, chmur, tylko jednolita płaszczyzna. Jak to? No, ale skoro przewodnik tak, mówi, znaczy, że wie, co mówi. Wierzymy mu. Po każdym zdaniu narasta w nas wątpliwość: co to za brednie? Barwa niebieska decyduje o wartości artystycznej? "Wyrażanie siły morskiego żywiołu…" Ale przewodnik WIE lepiej. Wreszcie pada demaskujące nazwisko: to "przykład dojrzałej fazy twórczości Kuskowskiego".

Następne obrazy oglądamy (słuchamy?) już z wyraźną ulgą. Płótna o jednolitych barwach obserwujemy tak samo długo, jak "zwykłe" obrazy: kilka sekund. Ale sumienie usypiają audioprzewodniki. Słuchamy o namalowanych tu cudownościach, z lubością oddając się wyobraźni. Gdy recytacja lektora dobiega końca już WIEMY co jest na obrazie. Tu kryje się sedno. Kuskowski zrobił wystawę o nieumiejętności patrzenia. Przekraczając próg szacownej instytucji chcemy wiedzieć, zamiast widzieć. Podobno 90% informacji trafia do człowieka przy pomocy zmysłu wzroku, jednak w muzeum - o dziwo - dzieje się coś odwrotnego: czytamy podpisy. Chcemy rozumieć, odpowiadając na pytanie "co artysta chciał powiedzieć" zamiast ufać sobie i pytać "co dla mnie znaczy dzieło sztuki". Wychowani na literaturze wierzymy słowom, nie oczom. I do tyczy to zarówno malarstwa figuratywnego jak i abstrakcji.

Kuskowski podszczypuje też instytucję i jej reguły. Chętnie wytyka palcem piedestał i formalinę, która usypia naszą czujność. Muzeum to rodzaj mauzoleum albo mumii nietykalnej i świętej. Zakonserwowane zmysły i zniewolona inteligencja się nie buntuje. Podobno Kuskowski wykorzystał oryginalne opisy z kart inwentaryzacyjnych prac z MSŁ. Tym celniej (przy okazji podpisuje się pod cudzym dziełem). Tu zasłużone brawa dla MSŁ za autoironię, umiejętność żartów na własny temat, wszak to duża cnota. Oczywiście w Poznańskiej Galerii Piekary wymowa wystawy nieco się zmienia, lecz nie zmienia to faktu, że to znakomity projekt.

Kamil Kuskowski, Akt kobiecy,2004, 38x46,olej, płótno, MuzeuM, Muzeum Sztuki Łódź XI-XII 05, Galeria Piekary Poznań do 15.01.0

Druga część ekspozycji nosi tytuł "pOrtrety panien łódzkich". I znów bolesna strzała w samo serce tradycji malarstwa europejskiego. Miniatury, dziś omiatane szybkim acz beznamiętnym spojrzeniem na tradycyjnych ekspozycjach. Od kiedy zmieniły się technologie w maleńkich portretach nie widzimy już ludzi (dobrych, złych, ładnych czy szpetnych), przecież fotografia wydaje się bliższa prawdzie. Tymczasem u Kuskowskiego rząd złotych ramek to projekcje dvd ukryte w welurowych passe-paprtout. Panny piękne i powabne w strojach z epoki nieruchomo siedzą przed kamerą patrząc nam prosto w oczy. Oto spełnione marzenie tradycyjnego widza: obraz "jak żywy"! Dochodzi do bezpośredniej konfrontacji: granica miedzy widzem a obrazem znika, nasze bezpieczeństwo jest zagrożone. Aż tu! Jedna znudzona ziewa, druga puszcza oko. Inna robi kwaśna minę, ogląda się w bok. Modelka zmienia się w widza. Panny są znudzone, niemal słychać słowa: "mamy dość tego tkwienia w pluszach, więc może byście sobie już poszli? " Wreszcie wyszło na jaw, że widz w muzeum to persona non grata. Salwować się ucieczką, czy udawać że nic się nie stało?

Kuskowski odwracając kota ogonem celuje w wiele problemów: akademickie portrety w macierzy polskiej awangardy, marzenia o realistycznym malarstwie spełnione zapisem kamery, naruszanie granicy miedzy widzem a dziełem, wiara w nieomylność instytucji, martwy język historii sztuki, walka tradycji z awangardą, w której obydwie okazują się podobnie skostniałe… Patos i retorykę sztuki odrzuca bez wytoczeia ciężkiej artylerii. Zabija je igłą ironii i dowcipu. Projekty są kontynuacją cykli: "Tematy malarskie", "Obrazy konsumpcyjne i Ukrzyżowania" oraz "Barwy klubowe" i wynikiem konsekwentnej analizy medium sztuki.

Przy okazji należą się słowa uznania za współpracę miedzy instytucją państwową i prywatną galerią. I za katalog, oczywiście z płytą cd do odsłuchu obrazów ;-)

Kamil Kuskowski, MuzeuM, Muzeum Sztuki Łódź XI-XII 2005, Galeria Piekary Poznań do 15 stycznia 2006. Kurator Maria Morzuch.

Kamil Kuskowski, Portret Agaty Bilewicz, 2005, 11x8, technika DVD, MuzeuM, Muzeum Sztuki Łódź XI-XII 05, Galeria Piekary Poznań

Kamil Kuskowski, Portret Magdaleny Kusmierczak,2005,11x8,technika DVD, MuzeuM, Muzeum Sztuki Łódź XI-XII 05, Galeria Piekary Poz