David Lamelas, 18:16'08'', fot. Aneta Grzeszykowska i Jan Smaga dzięki uprzejmości Fundacji Galerii Foksal

Do plejady międzynarodowych gwiazd, które tak jak Thomas Hirschhorn czy Olafur Eliasson na zaproszenie Fundacji Galerii Foksal (FGF) realizowały w Warszawie wyjątkowe projekty artystyczne dołączył ostatnio argentyński konceptualista David Lamelas (ur. 1945). W porównaniu z punkowo-kosmicznym pawilonem ustawionym przez Hirschhorna na Pradze czy niezwykłą ciemnicą, w jaką zamienił galerię Eliasson, wystawa Lamelasa zaskakuje minimalizmem. Obok kilku fotograficznych widoków Warszawy projekt składa się z filmu pt. Czas jako działanie. Warszawa. Dzieło Lamelasa, które jest częścią rozpoczętego w 1969 roku cyklu miejskich portretów filmowych (wcześniejsze realizacje powstały m.in. w Düsseldorfie, Antwerpii, Berlinie), wyróżnia się niezwykle statycznymi, ciągnącymi się minuta za minutą ujęciami. Poszczególne kadry okolic centrum i Pałacu Kultury przypominają do złudzenia obraz z kamer przemysłowych jakimi nafaszerowane jest każde miasto, w tym stolica Polski. W "rejestracji czasu rzeczywistego", jak projekcję przedstawiają kuratorzy wystawy, łatwo dostrzec ślepą uliczkę konceptualnej konwencji. Jednak nuda, która rozkłada kino fabularne w wypadku sztuki może mieć pewne wartości krytyczne, sprzyjać namysłowi nad rzeczywistością i kontemplacji medium filmowego. Tylko czy w wypadku filmu Lamelasa taka interpretacja nie jest aby naciągana? Z pewnością, wystawa pozwala spojrzeć na Warszawę chłodnym okiem filmowca, który niczym Człowiek z kamerą Dzigi Wiertowa przemierza kolejne przestrzenie milionowej metropolii, by stworzyć jej szczególny obraz, współczesną wedutę. Z drugiej strony, to samo porównanie z pełnym entuzjazmu dla miasta, masy, maszyny awangardowym arcydziełem pozwala dostrzec w dziele Lamelasa nostalgię i przytępienie spowodowane zapewne bezlitosnym postępem, który nieuchronnie przeistacza także prowincjonalne metropolie w rodzaju Warszawy. Ruchome antypocztówki Lamelasa zapewne znajdą amatorów doszukujących się minimalistycznej analizy czasu i miejsca (kuratorzy sugerują wręcz istnienie politycznego kontekstu tych prac). Niemniej jednak, oglądając film w Fundacji Foksal trudno oprzeć się nieprzyjemnemu uczuciu deja vu. Po trzydziestu latach konceptualny gest staje się co najwyżej studenckim ćwiczeniem, o tyle spóźnionym, że w Polsce tego typu twórczość ma bogate i znane również na świecie tradycje (wystarczy wspomnieć prowadzone od wczesnych lat 70. eksperymenty Warsztatu Formy Filmowej - Kwieka czy Konarta, kręgu artystów skupionych wokół Jana Świdzińskiego). Lamelas jednak nie podejmuje dialogu z polskim kontekstem tak jakby chciał potwierdzić, że artyści z peryferii globalnej kultury - Warszawy i Buenos Aires - komunikują się wyłącznie poprzez centrum. Wystawie Davida Lamelasa w FGF towarzyszył pokaz filmów artysty zorganizowany przez CSW Zamek Ujazdowski. Prezentacja pt. Czas to fikcja zderzała wczesne dzieła artysty pochodzące jeszcze z lat 70. z tymi kręconymi ostatnio. O ile wczesne prace tj. To Pour Milik Into a Glass w zabawny i niezwykle inteligentny sposób obnażają strukturę, mechanizmy narracji i oczekiwania widza wobec kina gatunków, o tyle późne prace pozbawione lekkości, za to obciążone złym aktorstwem i natrętnie formalnymi zabawami kamerą bardziej niż wytrzymałość konwencji filmowej (np. kryminału) testują odporność i nerwy widza.

David Lamelas, CZAS JAKO DZIAŁANIE. WARSZAWA. otwarcie wystawy w czwartek 16 marca o godzinie 19.00, w Fundacji Galerii Foksal, Górskiego 1A, Warszawa
Pokaz filmów Davida Lamelasa CZAS TO FIKCJA, 15 marca, godz. 18, KinoLab w Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski, Al. Ujazdowskie 6, Warszawa

David Lamelas, 18:16'08'', fot. Aneta Grzeszykowska i Jan Smaga dzięki uprzejmości Fundacji Galerii Foksal

David Lamelas, 18:16'08'', fot. Aneta Grzeszykowska i Jan Smaga dzięki uprzejmości Fundacji Galerii Foksal

David Lamelas, 18:16'08'', fot. Aneta Grzeszykowska i Jan Smaga dzięki uprzejmości Fundacji Galerii Foksal