W tym numerze „Artmixa” podejmujemy problematykę migracji, przemieszczania się, nomadyzmu. Wraz z autorkami tekstów zastanawiamy się nad tym, na ile sztuka odpowiada na kwestie związane z dobrowolnym i przymusowym przemieszczaniem się ludzi. Czy emigracja jest pogonią za czymś, za lepszym życiem i sukcesem czy może ucieczką, na przykład przed tradycją i prawem rodzimego kraju?

Szczególnie mobilną grupa są artyści, dla których emigracja bywa sposobem na rozwój artystycznych zainteresowań, ale również budowanie swojej kariery. Twórcy często wybierają jako obszar swego działania miejsce, które nie jest związane z ich pochodzeniem, ale funkcjonuje jako swoiste centrum międzynarodowej bohemy. Takim miejscem we współczesnej Europie jest z pewnością Berlin. Małgorzata Quinkenstein przedstawia w swoim artykule sztukę artystów żydowskiej diaspory w Berlinie. Zwraca ona uwagę na napływ Żydów Izraelskich do stolicy Niemiec. Artyści przybyli z Izraela zarówno podejmują się analiz żydowskiej tożsamości, krytyki polityki Izraela, jak też zwracają uwagę na tak drażliwe kwestie, jak np. homoseksualizm.

Warto zastanowić się również nad tym, jak sztuka odnosi się do problemu imigrantów, którzy najczęściej traktowani są jak ludzie drugiej kategorii. Czy zwielokrotnione wykluczenia, które często dotyczą imigrantów, są problemem zauważanym i poddawanym analizie przez artystów? Tych kwestii dotyczy tekst Moniki Popow, która przedstawia sztukę prezentowaną podczas projektu „Migracje/Kreacje” zrealizowanego przez Muzeum Emigracji w Gdyni. Zaakcentowany jest tutaj przede wszystkim problem współczesnego miasta jako tworu i miejsca wzmożonych migracji.

Interesuje nas także problem styku kultur, wiążący się coraz częściej z konfliktem wartości reprezentowanych przez przybyszów i tubylców. W tym kontekście można mówić o „wrogościnności”, które to pojęcie zaproponował Jacques Derrida, zwracając uwagę na ambiwalentny stosunek do przybyszów oraz podszytą wrogością nieufność do nich. Termin ten stał się tytułem wystawy zorganizowanej w 2010 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi, o której pisze Ewelina Chwiejda, zastanawiając się między innymi nad rolami przyjmowanymi przez artystów-imigrantów.

Niezwykle interesujący jest też wątek sztuki powstającej w podróży, który podejmuje tekst nieżyjącej już Anny Zawadzkiej na temat twórczości Maess, jej podróżnych szkicowników, rysunków powstających na lotniskach czy pokładach samolotów. Tekst Zawadzkiej ukazuje zarazem, że rysunek można traktować jako najbardziej podróżnicze medium.

Pojęcie migracji można rozumieć na wiele sposobów, nie tylko jako przemieszczanie się po świecie, ale również jako migrację form, przepływ tematów i obrazów. O swoistych migracjach form we własnych obrazach mówi Katarzyna Swinarska w rozmowie z Justyną Smoleń-Starowieyską, zwracając uwagę na narrację, która toczy się „w poprzek obrazów”

Izabela Kowalczyk i Dorota Łagodzka

Spis treści:

Małgorzata Quinkenstein, Żydowscy artyści w Berlinie po 1989 roku

Monika Popow, Miejskie migracje. O mobilnym projekcie Migracje/Kreacje Muzeum Emigracji w Gdyni

Ewelina Chwiejda, Sztuka (wro)gościnności. O dialogu: imigrant – artysta – gospodarz

Anna Zawadzka, Szkicownik podróżny Maess

„Narracja w poprzek obrazów” – Katarzyna Swinarska w rozmowie z Justyną Smoleń-Starowieyską