Spis treści:
Wscieklosc Bojany Pejic; wywiad przy okazji wystawy Gender Check w warszawskiej Zachecie
Anger of Bojana Pejic. An interview by the occasion of Gender Check Exhibition at the Warsaw's Zacheta Gallery
Bojana Pejic, Dlaczego feminizm zrobil sie nagle taki "sexy"?
Izabela Kowalczyk, Ambiwalentne piekno
Katarzyna Pabijanek, Czy artystka, ktora nie mowi po angielsku, nie jest artystka?
Katrin Kivimaa, Opowiesci o "paskudnej dziewczynie". Cyberfeminizm, Transnacjonalizm i Techno-smiech w sztuce Mare Tralli
Katrin Kivimaa, Stories of a 'Disgusting Girl': Cyberfeminist and Trans/National, Techno-Laughter in Mare Tralla's Art
Ivana Bago, Re: Re: Re: Re: Re: Subversive Repetition and Its Consequences
Igor Siemionowicz Kon, Nagosc w malarstwie rosyjskim
Pawel Leszkowicz, Sztuka gejowska?! Chlopcy z tamtych lat
Radoslaw Kosiada rozmawa z Pawlem Leszkowiczem, Nie cala sztuka jest queer
Filmy Aleki Polis z oprowadzania kuratorskiego Bojany Pejic po wystawie, czesc I, II, III, IV, V

Aktualny numer odnosi sie do wystawy Gender Check. Femininity and Masculinity in the Art of Eastern Europe, ktora miala miejsce w MUMOK w Wiedniu (13.11.2009 - 14.02.2010), a nastepnie w Galerii Sztuki Wspolczesnej Zacheta w Warszawie (19.03 - 13.06.2010).

Wystawa byla wydarzeniem wyjatkowym, poniewaz zadna inna ekspozycja nie pytala dotychczas o reprezentacje plci w sztuce krajow Europy Srodkowej i Wschodniej. Gender Check ujmowala kwestie plci w szerokim kontekscie - od socrealizmu po czasy wspolczesne. W ekspozycji podjete zostaly problemy konstrukcji kobiecosci i meskosci w czasach socjalizmu oraz mechanizmow oporu wobec roznych rodzajow zniewolenia, dekonstrukcji plci, feminizmu. Wystawa prowokowala do pytan o rozne rodzaje zniewolenia: o dyskryminacje ze wzgledu na plec, o ograniczenia wolnosci w systemie komunistycznym, ale rowniez o nowe ograniczenia, ktore pojawily sie w tych krajach po 1989 roku, a wiec paradoksalnie - po odzyskaniu wolnosci. Zwracala tez uwage na specyficzny zachodni (auto)kolonializm, na zapatrzenie artystek i artystow w Zachod, korzystanie przez nich z zachodnich wzorcow, w tym - odwolywanie sie do zachodniego feminizmu. Tym samym prowokowala dalsze pytania - o mozliwosc wypracowania wlasnych teorii oraz wlasnych metodologii badania tej sztuki.

Ekspozycja stworzona przez Bojane Pejic przy udziale 26 badaczy i badaczek z poszczegolnych krajow przedstawiala pluralistyczny obraz sztuki Europy Wschodniej. Poszczegolni badacze wnosili bowiem swoje wlasne spojrzenie na prezentowana sztuke. Ponadto wystawa przelamywala niewidzialnosc tego, co bliskie, ale jednoczesnie nieznane. Paradoksalnie, dla rodzimych badaczek zajmujacych sie kwestiami plci zachodnia sztuka feministyczna wciaz pozostaje bardziej znana niz sztuka tworzona u naszych wschodnich i poludniowych sasiadow. Ta wystawa moze byc wiec przelomem w badaniach problematyki reprezentacji plci w sztuce Europy srodkowej, zmusza bowiem do przyjrzenia sie pracom juz nie w kontekscie porownań ze sztuka powstajaca na Zachodzie, ale w kontekscie wzajemnych zwiazkow pomiedzy pracami stworzonymi w krajach znajdujacych sie w "gorszej" czesci Europy. Moze ona rowniez byc waznym impulsem do dyskusji na temat feminizmu w Europie Wschodniej, nad koniecznoscia wlaczenia kategorii geograficznych (przestrzennych) do feministycznych rozwazań.

Dlatego tez proponujemy namysl nad sztuka i problematyka plci (gender) Europy Wschodniej. Mamy nadzieje, ze ten numer Artmixa - tak jak cala wystawa - zacheci odbiorcow do zapoznania sie z feministycznymi analizami sztuki autorstwa srodkowoeuropejskich krytyczek, ktorych spostrzezenia sa czesto duzo bardziej adekwatne do opisywania zachodzacych u nas zjawiska artystycznych i spoleczno-politycznych niz analizy zachodnich badaczek.

Na poczatku zapraszamy do lektury wywiadu, ktore przeprowadzilysmy z Bojana Pejic, kuratorka Gender Check tuz po otwarciu wystawy w Zachecie. Waznym uzupelnieniem wywiadu jest tekst, ktory Pejic napisala trzy lata wczesniej, pod tytulem "Sexy Feminism", zastanawiajac sie nad zjawiskiem popularnosci feminizmu w swiecie artystycznym, przy ciaglym ignorowaniu sztuki Europy Wschodniej. Do wystawy odnosza sie rowniez teksty Izabeli Kowalczyk (ktora zastanawia sie, czy pojecie piekna mozna potraktowac jako kategorie krytyczna w odniesieniu do skomplikowanej sytuacji kobiet zyjacych w komunistycznych krajach europy Wschodniej), Katrin Kivimaa (o sztuce Mare Tralla), Ivany Bago (o tworczosci Sandry Sterle) oraz Katarzyny Pabijanek o wybranych artystkach z bylej Jugoslawii. Wszystkie te teksty wskazuja w zasadzie na specyficzne ulokowanie artystek z Europy Wschodniej - pomiedzy dyskursem sztuki uniwersalnej (tu: zachodniej) a specyfika lokalna (ktora zarazem wciaz traktowana jest jako marginalna. Te specyfike ukazuje rowniez tekst Igora Semionowicza Kona dotyczacy nagosci w malarstwie rosyjskim. Tym samym teksty te prowokuja do pytań o nasza wschodnia g-lokalnosc, ale zarazem o wewnetrzne roznice pomiedzy sztuka tworzona w poszczegolnych krajach.

W czerwcu 2010 r. w Warszawie (w Muzeum Narodowym) odbyla sie tez inna wazna - i glosno komentowana - wystawa: Ars homo erotica. W tym numerze Artmixa prezentujemy tekst jej kuratora, Pawla Leszkowicza, "Sztuka gejowska?! Chlopcy z tamtych lat" bedaca fragmentem jego nowej ksiazki Art Pride. Polska Sztuka Gejowska oraz rozmowe, ktora przeprowadzil z nim Radoslaw Kosiada, "Nie cala sztuka jest queer".

Ciekawe, ze wspolnym kontekstem ideologicznym tekstow o kwestiach genderowych i queerowych w sztuce jest politycznosc sztuki - takze tej, ktora otwarcie zaprzecza swojemu zaangazowaniu. W post-politycznym swiecie, jak w swoich tekstach dowodza B. Pejic i P. Leszkowicz, kazdy komunikat artystyczny moze nabrac znaczenia politycznego. Ten kontekst wydaje sie szczegolnie wazny dla omawiania problematyki gender i queer w Europie Wschodniej, ktore tym samym pozostaja wciaz jednymi z wazniejszych teorii krytycznych we wspolczesnej humanistyce.

Izabela Kowalczyk, Edyta Zierkiewicz, Dorota Lagodzka