Wystawa "Polska Poland" w łódzkiej Galerii Promocji Młodych w BOK Rondo stała się rodzajem testu ukazującego, jak do kwestii tożsamości narodowej odnoszą się młodzi artyści polscy zaproszeni przez kuratorów projektu - Ankę Leśniak i Macieja Zdanowicza. Była to już trzecia edycja Spotkań Artystycznych z cyklu "Aspekty". Poprzednie określały tematy "Centrum i peryferia" i "Pokolenie Porno". Tegoroczna wystawa pokazała przede wszystkim jak różnie - i czasem dosłownie - pojmowana jest polityczność wypowiedzi artystycznych.

Tomasz Musiał, Godło, olej na płótnie

Uczestniczący w wystawie Tomasz Musiał jeszcze niedawno malował ekspresyjne obrazy nawiązujące do tematyki religijnej - teraz "Ostatnią Wieczerzę" zastąpił "Wieczerzą elit". Z tego cyklu pochodzą patronujące wystawie "Godła": biały orzeł na czerwonym tle namalowany - jakby ze złością - ostrymi pociągnięciami pędzla.

Z bezrefleksyjnie przyjmowaną tradycją nie może pogodzić się Paweł Hajncel - w krótkich scenkach filmowych "bije się" z Polską i swoją polskością. Chciałby, ale nie może się od niej uwolnić. Więc ją przedrzeźnia - podśpiewuje hymn narodowy szykując drugie śniadanie, albo w czerwonych kalesonach i białej koszuli odgrywa, w rytm muzyki Witolda Lutosławskiego i na tle flagi poszczególne akty "epopei narodowej". Składają się na nią najważniejsze momenty historyczne, bitwy i powstania. W innym z filmów próbuje się "odchrzcić".

Centrala Rybna: Andrzej Karpiński (Karp) Artur Śledzianowski (Śledź) Adam Rybarczyk, Auktion - Gute Grunstuck aus Polen, akcja

Do polskiej religijności i poczucia bliskości z papieżem nawiązuje też Zbigniew Nowicki, pokazując "Sylwestra z Benedyktem XVI" w serii komiksowych rysunków. Żartuje też grupa Centrala Rybna (Andrzej Karpiński, Artur Śledzianowski i Adam Rybarczyk), prezentując dokumentacje swoich akcji: na berlińskiej ulicy wyprzedawali polską ziemię w woreczkach, oferowali niemieckim bezrobotnym atrakcyjną pracę w Polsce albo - jak polscy żołnierze w 1945 roku na Bramie Branderbudzkiej - zawiesili swoją flagę na Kolumnie Zwycięstwa w Berlinie. Ta ostatnia praca jest jednocześnie udanym studium patosu jako "języka władzy": mężczyźni w garniturach poruszają się przy wtórze podniosłej muzyki w zwolnionym tempie, co ma dodać im godności. Udało się świetnie: przypadkowi turyści uznali ich za ważnych notabli i z zapałem fotografowali. Co o "jakości" ojczyzny sądzi Maciej Bohdanowicz dowiadujemy się, kiedy widzimy słowo "Polska" napisane czcionką kojarzoną z siecią supermarketów Tesco.

Grupa Teżewe, "Polska", video

Wpływ nieudolnej polityki na życie zwykłych ludzi pokazały Magdalena Kryńska i Anna Kowal z Grupy Teżewe w przejmującym filmie wideo ("Polska") o braku możliwości realizowania aspiracji zawodowych. Bohaterką tego świetnie zmontowanego (i nagrodzonego w ubiegłym roku w Szczecinie na Festiwalu sztuki młodych "Przeciąg") filmu jest dziewczyna z wyższym wykształceniem pracująca w warzywniaku. Z tego punktu już blisko za granicę, gdzie można znaleźć prace może nie lepszą, ale chociaż lepiej płatną. Kawałek emigracyjnego życia znalazł się na wystawie za sprawą fragmentów bloga Damiana Chrobaka, fotografa mieszkającego w Londynie. Sfotografowane przez niego święta "na obczyźnie" są udziałem tak wielu Polaków, że według kolejnego biorącego udział w wystawie młodego artysty, Kamila Macejko, pojawiła się potrzeba uwzględnienia tej nowej rzeczywistości w elementarzu Mariana Falskiego i stworzenia jego nowej wersji, w której wujowie i ojcowie idą do pracy w zakładach British Petroleum.

Damian Chrobak, "Wigilia z Londynkiem", fragment blogu artysty

Dosłownie w politykę angażował się Piotr Holub, namawiając do wzięcia udziału w (rozstrzygniętych już) wyborach plakatami z hasłem "segregowania śmieci"; podobnie Krzysztof Fabiniak, którego prace były ulotkami wyborczymi walczącymi z poprzednim rządem. Można mieć wątpliwości, czy należy je zaliczać do aktów artystycznych, z pewnością jednak są to przykłady zastosowania języka wizualno-pojęciowej perswazji.

Damian Chrobak, Wigilia z Londynkiem, fragment blogu artysty

Podobnie bezpośrednim odniesieniem do konkretnych zjawisk politycznych jest część prac Norberta Trzeciaka, swój fotograficzny autoportret podpisującego "Zawsze chciałem zostać agentem SB". Jednak jego fotografia "Polskiej wycieczki w Pradze" wykracza poza prostą publicystykę. Staje się pytaniem bez tezy i bez jasnej odpowiedzi. Mimo że widoczna na fotografii grupa ludzi jest bardzo różnorodna, coś sprawia, że od razu rozpoznajemy w nich Polaków. Po twarzach, ubraniach, fryzurach? To dokumentalne amatorskie zdjęcie każe zastanowić się nad może najciekawszym pytaniem: co dzisiaj wyróżnia Polaków, jak objawia się ich "rodzimość" i "swojskość". To inna strategia niż ilustrowanie haseł politycznych. Ale nie każdy jest Joanną Rajkowską, której projekty w przestrzeni publicznej mają podskórny potencjał polityczny, przykuwają uwagę, a nie są agitacyjnie jednoznaczne.

"Polska Poland", III Spotkanie Artystyczne "Aspekty", Galeria Promocji Młodych, BOK "Rondo", Łodź, 11-27.01.2008

Zbigniew Nowicki, "Sylwester z Benedyktem XVI. Szkice z natury", komiks

Maciej Bohdanowicz, "Polska", malarstwo