REP, Patriotyzm, Capsula galery, Rzym, 2007

W Arsenale w Białymstoku odbywa się wystawa Wspólnoty - Młoda sztuka Ukrainy (zobacz na: http://www.galeria-arsenal.pl/arsenal.php?id=345 ). Przy tej okazji lubelska Zachęta zorganizowała 10.11.07 w Centrum Kultury w Lublinie spotkanie z grupą R.E.P., jednym z uczestników białostockiej wystawy.

Grupę R.E.P. (Rewolucyjnyj Eksperymentalnyj Prostir - Rewolucyjna Przestrzeń Eksperymentalna) w tej chwili tworzy sześć osób: Olesia Chomenko, Ksenia Hnyłycka, Nikita Kadan, Żanna Kadyrowa, Wołodymyr Kuznecow, Lada Nakoneczna. Kolejnych kilku artystów współpracuje z R.E.P.em przy konkretnych projektach.

Słownik piktogramów R.E.P.

Można by im chyba przypisać pozytywistyczne skłonności. R.E.P. zajmuje się tematyką społeczną i polityczną, niektóre projekty (Patriotyzm) to wprost deklaracje polityczna. Wydaje się, że artyści, tworzący tę grupę mają poczucie misji, jeśli chodzi o tworzenie nowej ukraińskiej sztuki, propagowanie jej, budowanie środowiska artystycznego.

Grupa R.E.P. powstała podczas Pomarańczowej Rewolucji (2004); najpierw tworzący ją artyści brali po prostu udział w Rewolucji, potem, już jako grupa, zaczęli organizować uliczne akcje, propagujące sztukę współczesną - wszystko w ramach Pomarańczowej Rewolucji. "Spontanicznie stworzyliśmy duże malowidła na taniej tkaninie i wystawiliśmy je w przestrzeni publicznej, gdzie zbierały się grupy protestujących. W tych malowidłach dokonaliśmy krytycznej analizy pomarańczowej retoryki i jednocześnie organizowaliśmy się jak to robiły inne protestujące grupy. Od tamtej pory zaczęliśmy badać język publicznej komunikacji, a zwłaszcza język demokracji ulicznej" - mówi grupa R.E.P.

W czasie tych akcji Centrum Sztuki Współczesnej w Kijowie zaoferowało im swoją przestrzeń, by mogli tam urządzić pracownie. Potem odbyła się tam wystawa Rewolucyjna Przestrzeń Eksperymentalna, a w 2005r. grupa R.E.P. była rezydentem w tej instytucji.

REP Przywrócić pamięć, Muzeum KUMU, Tallin, Estonia, 2007

REP Przywrócić pamięć, Muzeum KUMU, Tallin, Estonia, 2007

W 2005-2006 odbyła się seria akcji w przestrzeni publicznej, w których R.E.P. stosowała chwyty z politycznej agitacji wyborczej (kilka akcji odbyło się w czasie kampanii wyborczej do parlamentu, były to interwencje w miejscach politycznych meetingów). R.E.P. parodiowała naiwny styl autoreklamowych kampanii, urządzanych przez postpomarańczowe ruchy polityczne. Na wystawie w Białymstoku prezentowana jest dokumentacja z tych akcji, była ona też pokazywana w 2006r w CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie na wystawie Interwencja.

Odbyły się również akcje R.E.P. dotyczące trochę innych spraw. "W naszej akcji przemytniczej przerzuciliśmy do Unii Europejskiej (przez ukraińsko-polską granicę) rosyjską ropę naftową w gumowych butelkach, przytroczonych do naszych ciał pod ubraniami (sposób ukraińskich przemytników wódki) i rosyjski gaz w balonikach. W tym samym czasie zrobiliśmy też nielegalnie film o życiu i pracy mrówek - ludzi, którzy mieszkają w strefie przygranicznej i codziennie przemycają do Polski wódkę i papierosy."

R.E.P. zrealizowała też serię filmów dokumentalnych o oficjalnych ukraińskich instytucjach kultury, które próbują w tej chwili zaadaptować sowiecki model relacji między kulturą a państwem do postsowieckiej rzeczywistości. "Wykorzystaliśmy te filmy w performancach, które miały formę oficjalnych prezentacji ukraińskiej kultury za granicą. Pierwszym z tych performanców była Prezentacja Kijowskiej ASP w Wiedeńskiej ASP".

REP Przywrócić pamięć, Muzeum KUMU, Tallin, Estonia, 2007

Od 2006r R.E.P. rozwija projekt Patriotyzm. Dla jego potrzeb wykorzystuje własne piktograficzne pismo. Każda realizacja powstająca w ramach Patriotyzmu jest wiadomością, zbudowaną przez zestawienie odpowiednich piktogramów. Dla kolejnych realizacji powstają nowe znaki, słownik się więc rozrasta. Chodzi o to, by, jak mówi R.E.P., znaleźć uniwersalny język do rozmawiania o różnicach. "Wszystkie znaki oparte są na międzynarodowych stereotypach, na bardzo popularnych skojarzeniach. Jednym z głównych tematów, o którym opowiadają murale wykonane w ramach projektu Patriotyzm jest relacja pomiędzy Ukrainą a Zachodem. Chcemy mówić o tym w bardzo dosłowny sposób, tak aby nic nie umknęło podczas tłumaczenia" - mówi Olesia Chomenko. Ktoś z publiczności na spotkaniu w Lublinie zwrócił uwagę, że projektowanie pisma obrazkowego można widzieć w kontekście tego, co przewidują dziś niektórzy zachodni myśliciele - że podstawą komunikacji społecznej stanie się w przyszłości obraz. Na spotkaniu artyści omawiali cykl tych właśnie piktograficznych projektów.

W Patriotyzmie R.E.P. wyraźnie opowiada się za opcją zachodnią; momentami wręcz afirmuje Unię Europejską. Zarazem jest to próba zdiagnozowania sytuacji społecznej na Ukrainie, opisania relacji między Ukrainą a Zachodnią Europą oraz próba rozbicia pewnych stereotypów. Ukraina jest w kolejnych odsłonach projektu przedstawiana jako Obcy, postrzegany przez Europę przede wszystkim jako dostarczyciel prostytutek, podczas, gdy on sam chciałby i mógłby być doceniony jako dostarczyciel potencjału intelektualnego, energii i innych wartości. Ale z drugiej strony, w pracach należących do tego projektu podjęty jest też temat drenażu mózgów. Patriotyzm w Capsula Gallery w Rzymie dedykowany był nielegalnym ukraińskim pracownikom we Włoszech, a w Muzeum KUMU w Tallinie pokazany został na wystawie Przywrócić Pamięć, poświęconej sztuce krajów postsowieckich. Realizacja mówiła o budowaniu społeczności, ideałach kolektywizmu i solidarności jako o aktualnym potencjale zawartym sowieckim doświadczeniu. Patriotyzm. List", pokazywany w Norwich w Wielkiej Brytanii, dotyczył przekraczania granic między "Wschodem" a "Zachodem".

Piktogramy REP do pokazu Progresywna Nostalgia, Centro Ligi Perci, Prato, Włochy, 2007.
Piktogramy REP do pokazu Progresywna Nostalgia, Centro Ligi Perci, Prato, Włochy, 2007

Ciekawą rzeczą jest tak otwarcie afirmatywny stosunek sztuki do struktur politycznych (w tym wypadku UE), który objawia się w niektórych częściach projektu. Sama grupa R.E.P. powiedziała na spotkaniu że to, co robi, sytuuje się gdzieś między sztuką społeczną a propagandą. "Ludzie na Ukrainie - mówi O. Chomenko - mają czasem bardzo wyidealizowany obraz Unii Europejskiej lub też są jej przeciwni ze strachu i niezrozumienia, czym jest UE. Budujemy bardzo proste metafory dotyczące relacji Ukraina - UE po to, aby uczynić ten problem bardziej zrozumiałym dla publiczności i dla nas samych".

Była też mowa o ogólnej sytuacji w sztuce ukraińskiej i miejscu R.E.P. oraz innych młodych artystów w ukraińskim środowisku artystycznym. Członkowie R.E.P. stwierdzili, że ukraińska sztuka jest w stanie pewnej hibernacji. Na akademiach naucza się w duchu malarstwa historycznego i socrealistycznego i studenci - chcąc być kompatybilni z tym, co się robi dziś na Zachodzie - muszą kształcić się sami. Młodzi artyści próbują więc budować struktury dla funkcjonowania współczesnej sztuki i sensownej krytyki artystycznej. Zakładają sieć nieformalnych wspólnot w różnych miastach. Urządzają wspólne pracownie na squotach, razem pracują, są dla siebie nawzajem publicznością, nauczycielami, krytykami. Stworzenie przyzwoitej krytyki artystycznej (której teraz brakuje) ma być jednym z celów pisma "Zombi", którego wydawanie planuje R.E.P. Nazwa ta, jak powiedziała jedna z członkiń grupy, określa postać dzisiejszej sztuki na Ukrainie.

Wszystkie ilustracje dzięki uprzejmości grupy R.E.P.
Dziękuję Magdalenie Linkowskiej za pomoc przy pisaniu tekstu.

Cytaty pochodzą z niepublikowanego wywiadu przeprowadzonego z O. Chomenko przez M. Linkowską.

Piktogramy REP do pokazu Patriotyzm, Capsula galery, Rzym, 2007

Piktogramy REP do pokazu Patriotyzm, Capsula galery, Rzym, 2007