(Przepraszam, że nie napisałem wcześniej, ale brałem udział w licznych wydarzeniach związanych z przyznaniem mi the Havel Foundation Vize 97 Award, udzielałem wielu wywiadów w mediach)

Obejrzałem prezentację DVD tego projektu artystycznego kilka razy.

Krótko nakreślę moje główne reakcje, to co podobało mi się najbardziej i to co moim zdaniem wymaga korekty bądź uściślenia.

1. W języku angielskim "REPLICATION" byłoby bardziej dokładnym określeniem niż "REPETITION". "Repetition" oznacza coś co robimy dokładanie tak samo jak wcześniej, raz po raz. Odtwarzanie eksperymentu z pewnymi modyfikacjami jest opisywane jako "replika" eksperymentu.

2. Myślę, że była to bardo dobra praca - jako produkcja artystyczna interesująca, intrygująca, wciągająca, z znakomitą jakością obrazu i dźwięki i dobrym montażem. Interesujące zbliżenia i długie ujęcia strażników i więźniów, wnętrza więzienia. Brawa dla Artura Żmijewskiego!

3. Wnętrze więzienia jest zbudowane bardzo realistycznie, bardziej niż w moim eksperymencie, the Stanford Prison Experiment. To więzienie jest przekonujące. Dobre angielskie tłumaczenie.

4. Jest wiele jasnych zbieżności z SPE w procedurze przygotowywania waszej repliki i procesie przeprowadzania eksperymentu, bardziej niż w niemieckim filmie "Das Experiment".

5. Wiele z reguł jest podobnych do tych w SPE, ale zostały dodane również nowe.

6. Cały projekt budzi pytanie: co to jest sztuka?, co to jest nauka?, co czyni "Powtórzenie" dziełem sztuki a nie naukową repliką?, czy jest to brak systematycznego zbierania danych? To jest interesująca kwestia do rozważenia.

7. Kilka problemów i kwestii, które chciałbym poruszyć:

A. SPE został przerwany po 6 dniach nie po kilku (w oryginale several days), co sugeruje, że było to po 2, 3 dniach.

B. Bardzo ważna kwestia: Napisano, że powodem do przeprowadzenia repliki jest POTWIERDZENIE, ŻĘ ZŁO JEST PRZYPISANE LUDZKIEJ NATURZE I MANIFESTUJE SIĘ KIEDYKOLWIEK MU ULEGAMY. To NIE jest w ogóle centralna konkluzja mojego badania. My pokazujemy, że zło NIE jest przypisane ludzkiej naturze, ale że zwykli ludzie mogą zostać zwabieni poprzez POTĘŻNE SIŁY SYTUACYJNE i stać się sprawcami zła.

Nie jest także jasne co to znaczy, że zło manifestuje się kiedy mu ulegamy. CZEMU DOKŁADNIE ULEGAMY?

C. NIE JEST JASNE JAK UCZESTNICY BYLI WYBRANI, NA JAKIEJ PODSTAWIE? JAK ZOSTALI PRZYPISANI DO RÓL WIĘŹNIÓW I STRAŻNIKÓW? LOSOWY WYBÓR?

D. NIE JEST JASNE JAK WIELU STRAŻNIKÓW BYŁO NA POCZĄTKU I CZY MIESZKALI ONI PRZEZ CAŁY CZAS W WIĘZIENIU, JAK DŁUGIE BYŁY ICH ZMIANY ROBOCZE?

E. "CZARNY MANIEK" JEST WYBRANY PRZEZ ARTYSTĘ-BADACZA, ABY STAŁ SIĘ NOWYM SUROWYM STRAŻNIKIEM, TO JEST WPŁYW "SYSTEMU" WYŻSZEGO AUTORYTETU NA LUDZKIE ZACHOWANIE, A NIE DEMORALIZUJĄCYCH SYTUACYJNYCH SIŁ - JAK W ABU GHARIB.

F. Fascynujące, jak więzień numer 810 zgadza się ogolić swoją głowę a później zachęca innych do podporządkowania się, będąc przecież wcześniej dysydentem.

G. Pozwolenie więźniom na opuszczenie eksperymentu bez żadnej wywieranej na nich presji, osłabia psychologię uwięzienia, gdzie więźniowie nie mają siły aby wycofać się z więzienia. Powinna być wywierana większa presja, utrudniająca wyjście z więzienia.

H. Końcowa sytuacja jest trudna, zostało tylko 2 strażników i 3 więźniów, aby podtrzymać wrażenie więzienia.

Wspaniała konkluzja z surowym strażnikiem - Z KTÓRYM KORESPONDOWAŁEM MAILOWO - uzmysławia sobie, że to co jest naprawdę istotne to godność człowieka, utrzymanie złotego środka, złotej reguły - delikatnie zachęca on więźniów aby zgodzili się przerwać eksperyment.

Co powinno zostać podkreślone to potęga jednostki aby powiedzieć NIE, tak jak Vacłav Havel przeciwstawił się komunistycznym tyranom w Czechosłowacji.

Życzę wam dużo sukcesu na pokazie w Warszawie i gdziekolwiek indziej, chciałbym być tam z wami, kocham Polskę i Polaków!

Pozdrawiam serdecznie
Philip Zimbardo,
Friday, October 07.2005, Praga, Czechy