[EN]
„Twoje zdrowie jest naszą główną troską" (Your health is our main concern) - taką wiadomość znalazłam w swojej skrzynce mejlowej na moment przed wejściem na wystawę Lucie Stahl. Nie wiem, w jakiej kategorii zamieściliby tego mejla specjaliści od spamu - jako Unsolicited Commercial Email (UCE) czy Unsolicited Bulk Email (UBE) - w obu wypadkach wiadomo, że nadawca miał na myśli moje pieniądze, chociaż użył słowa „zdrowie". Pomijając interesującą koincydencję tytułu wystawy („Health") i obiecująco brzmiącej wiadomości - mejl ten potraktować można jednocześnie jako symptom i ilustrację współczesnej kondycji, o której Steven Schaviro pisze: „W obrębie neoliberalnego kapitalizmu istnieje silne napięcie pomiędzy jego własnym obrazem jako wehikułu nowoczesności i rzeczywistością, którą jest on w stanie dostarczyć"1. Do tej niezborności pomiędzy obrazem i istotą rzeczywistości odnoszą się także prace Lucie Stahl.

Gdyby anegdota była zabawniejsza, jej zapis mógłby stanowić element wizualno-tekstowej fabuły rozpisanej na powierzchni wydruku przez Lucie Stahl. Heterogeniczne składniki jej dwuwymiarowych asamblaży to teksty zaczerpnięte z gazet i mejli, zapisane przez artystkę lub przepisane od innych autorów, wkomponowane w wizualne struktury utworzone z zapożyczonych fotograficznych obrazów. Składniki tych kompozycji to informacyjny spam, który dzięki zmianie kontekstu może zostać ponownie z-użyty jako nowa informacja spreparowana przez artystkę. Elementy swoich kompozycji Lucie Stahl wybiera z niezamawianych przez nikogo wizualnych i werbalnych komunikatów, których jesteśmy bezimiennymi i niedobrowolnymi odbiorcami. W swoich pracach artystka używa także codziennych przedmiotów, obiektów bez metaforycznych znaczeń, substancji płynnych, proszków, pudrów. Stosowana przez nią technika produkcji obrazów nawiązuje do strukturalistycznych eksperymentów z materią taśmy filmowej - w tym wypadku mamy jednak do czynienia z fizycznością skanera: urządzenia, które kopiuje i nie posiada obiektywu. Obrazy wykonywane są manualnie, bez podporządkowania ich kontrolującej władzy oka. Jest to zatem konstruowanie obrazu pozbawione ogniskowania (focalisation), które według narratologów pozwala rozróżnić sposoby prowadzenia narracji - to znaczy umożliwia postawienie pytania o perspektywę narratora. Mieke Bal pisze, „że narracja to: umieszczanie słów w kontekście będące z jednej strony ograniczaniem ich pola znaczeniowego, lecz z drugiej strony - rozszerzaniem tego pola" 2. Na poziomie praktyki semiotycznej prace Stahl są operacjami konstruowania narracji, w której poszczególne składniki traktować należy analogicznie do „słów" w definicji Bal i których podmiot „mówiący" pozostaje nieustabilizowany.

Erotic Thoughts, 2011

Artystka układa trójwymiarowe kompozycje na powierzchni skanera i re-produkuje je w postaci dwuwymiarowych obrazów będących redukcją oryginału. Druki te zostają powiększone i uprzedmiotowione poprzez pokrycie ich powierzchni poliuretanem, który stanowi swego rodzaju horyzontalną ramę. W ostatnim cyklu, z którego prace zobaczyć można także na poznańskiej wystawie, przedmioty, które Stahl wcześniej skanowała bezpośrednio stały się kolejnym nośnikiem obrazów i sensów - artystka wykorzystuje teraz puszki, na których tworzy kolaże i odbija je na skanerze. Estetyka najnowszych prac jest też bardziej wstrzemięźliwa - nie łudzą już one trójwymiarowością i kolorem, przywołują bezpośrednio materialność papieru i druku. Niewątpliwie ten specyficzny i zindywidualizowany proces produkcji obrazu jest kluczowy dla zrozumienia krytycznego potencjału sztuki Stahl. W czasach, gdy krytyka jest spektaklem, a transgresja normą, analityczna i świadoma gra z medium, refleksja nad sposobami produkcji i prezentacji obrazów staje się jedyną drogą do produkcji subwersywnej wiedzy. Stahl z jednej strony wzmacnia automatyzm procesu produkcji obrazu, z drugiej dowartościowuje pracę rąk, manualne czynności, które prowadzą do skonstruowania obrazu poprzez układanie, przyciskanie przedmiotów na powierzchni. Proces powstawania obrazu porównać można do procesu osmozy - znaczenia powstają poprzez przenikanie z jednej powierzchni w drugą.

Sensitivity in Journalism 2009

Na powierzchniach swoich kompozycji artystka równoważy obrazy, teksty i rzeczywiste przedmioty. Kreuje z tych zróżnicowanych komponentów heterotroficzne obrazy, używając humoru jako spoiwa i narzędzia angażującego uwagę odbiorcy. Jej humor nie jest wyśmiewaniem się, raczej niepokojącym, trudnym do ulokowania, ambiwalentnym żartem - zawieszonym w pół słowa, tuż przed konkluzją. Sama artystka podkreśla, że wykorzystuje nielogiczny żart, badając jego potencjał i możliwości komunikacyjne 3. Joanna Fiduccia w ciekawym tekście na temat twórczości Stahl koncentruje się właśnie na tym składniku jej prac, przywołując realizacje, w których artystka odwołuje się bezpośrednio do stand-up comedy 4. Pisze o retoryce stand-up jako technice zacierania granic między mówieniem prawdy i odgrywaniem mówienia prawdy, a podmiot mówiący (żartujący) w jej pracach opisuje jako figurę stand-up persony. Ja scharakteryzowałabym ją raczej poprzez przywołanie dobrze znanej z historii sztuki i tradycyjnie męskiej figury trikstera.

I could be your son, 2010

W pracach zaprezentowanych na poznańskiej wystawie powraca przywoływany wcześniej motyw spamu - obrazy tworzą tu opowieść o z-użyciu i nad-użyciu. Atramentowe wydruki i kolaże na aluminium prezentują brud w dosłownym i metaforycznym ujęciu: machinacje wielkich korporacji, nadprodukcję towarów, które szybko zamieniają się w śmieci.

Manipulations

Trzymane w brudnych rękach metalowe puszki są w pracach Lucie Stahl zarazem technicznym nośnikiem obrazów; nośnikiem znaczeń (znaczącym) oraz znaczonym: odpadami, produktami cywilizacji „gwałtownego spalania" 5. Obrazy o zasobach same wykonane są na aluminium i pokryte grubą warstwą plastikowego werniksu. Prace te pośrednio przywołują rzeczywistość opisywaną przez teoretyków jako stadium rozwoju kapitalizmu, wobec którego nie istnieje żadne zewnętrze (Marksowska real subsumption). Nie oznacza to, że prace te należy traktować jako intencjonalnie wyrażoną krytykę neoliberalnego kapitalizmu - raczej jako przejaw szeroko dyskutowanej estetyki akceleracji, w której ramach możliwość krytyki odzyskiwana jest poprzez wzmacnianie sprzeczności istniejących w obrębie systemu 6.

Health

Congress Created Dustbowl

Postacie patrzące na nas z tych kolaży („Health", „Congres Created Dusbowl") to reprezentanci „klasy robotniczej", wytwarzającej czy raczej wydobywającej zasoby; w „Health" ukazani jako surrealistyczne automaty. W dobie kognitywnego kapitalizmu automatyzacja dyskutowana jest jako największe zagrożenie nie tylko dla pracy fizycznej, ale także intelektualnej - jako problem zniewolenia ludzkich możliwości przez system. Wykonywane w technice nawiązującej do estetyki komunistycznej propagandy (agit prop) plakaty „nawołują nas" do odzyskania kontroli nad zasobami własnymi - i wspólnymi.

Obama Care, 2013

Kontekst, w jakim zaprezentowane zostały prace Stahl, sugeruje czytanie ich również jako analityczną medytację nad medium fotografii. Wystawa Stahl to kolejny rozdział w cyklu opowieści o współczesnych użyciach tego medium. Narracja kuratorowanego przez Dorotę Waletynowicz rocznego cyklu wystaw time-specific osnuta jest wokół problemów powierzchni, przestrzeni i narracji - wystawa „Health" do drugi paragraf w rozdziale na temat obrazów jako Flusserowskich „znaczeniowych powierzchni"7. Vilém Flusser interpretuje obraz techniczny (zdjęcie) jako powierzchnię symboliczną, kompilację znaków przekodowanych przez program aparatu. Aparat fotograficzny definiuje jako maszynę narzucającą swoją „wolę" osobie ją obsługującej - artysta w tej perspektywie zredukowany zostaje do funkcji funkcjonariusza maszyny, a widz staje się obiektem manipulacji programisty. Widziane w tej krytycznej perspektywie kolaże Stahl interpretować można jako badanie możliwości obejścia programu aparatu poprzez włączenie czynnika manualnego, fizycznego w czynność kształtowania powierzchni obrazu technicznego. Chociaż Stahl sama nie wykonuje fotografii, jej manualna metoda jest krytycznym rozwinięciem fotograficznej predyspozycji do lokowania obiektów na powierzchni.

W warstwie prezentacyjnej prace Stahl to pokryte poliuretanem plakaty - w warstwie dyskursywnej są one opowieściami o kształtowaniu i znaczeniach powierzchni.

widok ekspozycji

Lucie Stahl, „Health", z cyklu time-specific, kuratorka: Dorota Walentynowicz; Galeria Fotografii pf, Centrum Kultury Zamek, Poznań, 11.03-13.04.2014

Aluminum Futures

1. 1. Steven Shaviro, „Accelerationist Aesthetics: Necessary Inefficiency in Times of Real Subsumption" www.e-flux.com
2. 2. Cytat za M. Michałowska, „Foto-teksty. Związki fotografii z narracją", Poznań 2012, str. 127.
3. 3. Por. „All Shook Up. Wywiad z Lucie Stahl", „freeze d/e", nr 12, grudzień 2013 - luty 2014.
4. 4. Por. „Funny Girl", Joanna Fiduccia, „Kaleidoscop", nr 13, zima 2011.
5. 5. Na temat „epoki spalania" por. ciekawy esej Krzysztofa Gufrańskiego dotyczący wystawy „Piroerotomachia" w katalogu „Pasja Fotografii. 8 Bienalle Fotografii", Poznań 2013.
6. 6. Por np. http: A. Negri, „Reflections on the »Manifesto for an Accelerationist Politics«". www.e-flux.com
7. 7. Por. V. Flusser, „Ku filozofii fotografii", Katowice 2004.