Różne oblicza Młodej Rosji Rafała Milacha

: Function ereg() is deprecated in /includes/file.inc on line 649.

Rosja, szczególnie jej wschodnie kresy, mogą być przedmiotem fascynacji, jako region jeszcze nieodkryty, egzotyczny. A jednocześnie jest to kraj w pewnym stopniu dla Polaków bliski, można by powiedzieć "swojski". Nie tylko przez pewne wspólne obyczaje i zbieżne punkty w mentalności, ale także przez przemiany ustrojowe analogiczne do tych, które przechodziliśmy w Polsce, jak przejście z ustroju socjalistycznego do demokracji, z gospodarki centralnie planowanej do kapitalizmu. Dlatego kraj ten może być tematem szczególnie atrakcyjnym dla fotoreportera jak również dla potencjalnego odbiorcy. Okres transformacji i pokolenie młodych Rosjan dorastających w warunkach po rozpadzie Związku Radzieckiego stały się przedmiotem fotograficznego projektu Rafała Milacha "Młoda Rosja" prezentowanego właśnie w Yours Gallery w Warszawie.

Rafal Milach
Rafal Milach

W 2004 roku Milach rozpoczął dokumentalny cykl o Rosji. Podczas dwuletniej podróży po tym kraju utrwalał aparatem fotograficznym sytuacje i ludzi, które były przedmiotem jego zainteresowania. Autor postanowił skupić się na grupie młodych Rosjan, którzy dojrzewali w warunkach transformacji. Dla pokolenia tego Rosja komunistyczna to właściwie mgliste wspomnienie, lata ich młodości przypadały już na zupełnie inny okres. O takim wyborze Milacha zadecydowało jego osobiste doświadczenie - także był świadkiem zmian ustrojowych w Polsce, a osoby, które fotografuje to nierzadko jego rówieśnicy. Jaki zatem obraz "młodej" Rosji wyłania nam się z prac przedstawionych na wystawie?

Celem projektu było przedstawienie pokolenia młodych Rosjan w szerokim kontekście: w różnych sytuacjach i miejscach. Dodać należy, ze topograficznie autor skupił się głównie na wschodnich terenach Rosji (oprócz zdjęć z Moskwy). Fotografowane osoby pochodzą z miejscowości rozsianych po Syberii, na wystawie pojawiają się nazwy takich miast jak Jekaterynburg, Kazań, Aczińsk, Krasnojarsk, Nowosybirsk i Ułan-Ude. Jest to Rosja mniej nam znana, gdzie elementy folkloru i tradycja silniej występują niż po zachodniej stronie gór Ural. Milacha jednak ten aspekt rosyjskości nie interesuje, stara się przede wszystkim śledzić obyczajowość młodych ludzi i przedstawiać sytuacje w jakich ich zastaje oraz ich otoczenie. Może być zaskakujące, że obraz Rosji, jaki wyłania się z fotografii Milacha nie jest wcale tak egzotyczny jak może byśmy oczekiwali. Można w nim znaleźć wiele punktów wspólnych z rzeczywistością polską. Poza fotografiami przedstawiającymi na przykład "Szkołę kadetów", której odpowiednika nie odnajdziemy w warunkach polskich, podróżą koleją transsyberyjską ("Pociąg Moskwa-Tomsk"), czy też pewnymi osobliwościami jak stary samolot znajdujący się na jednym z rosyjskich osiedli ("Osiedle Komsomolskij na przedmieściach Jekaterynburga"), w gruncie rzeczy z cyklu tego wyłania się obraz Rosji bliskiej klimatom prowincjonalnej Polski. Swiętowanie suto zakrapiane alkoholem ("Impreza urodzinowa na przedmieściach Jekaterynburga"), czy obskurna kuchnia w domu studenckim ("Kuchnia w akademiku, Nowosybirsk") - to "obrazki", które ciągle możemy spotkać w polskiej rzeczywistości. Nie wiem, czy pokazanie tych analogii było zamierzeniem autora projektu, czy też może dla samego autora mogą być one pewnym zaskoczeniem...tak jak dla odbiorcy (muszę przyznać, że to spostrzeżenie "dotarło" do mnie dopiero po obejrzeniu prac i poczynieniu już pewnych przemyśleń na ich temat, mnie samą zaskoczyło). Rosja widziana oczami Milacha, jest to kraj inny, niż na przykład Rosja przedstawiona przez Sergeya Maximishina (nota bene Rosjanina), którego to wystawa prac pod tytułem "Ostatnie imperium. 20 lat później", była prezentowana na jesieni 2006 roku także w Yours Gallery. Maximishin zaprezentował Rosję, jakiej nie znamy, z jej innością i specyfiką, porywając widza wysublimowanymi estetycznie a jednocześnie niezwykle trafnymi w obserwacji fotografiami. U Milacha może jeszcze trochę brakuje tego "wykończenia" kadru, estetycznego wysmakowania, ale jego zdjęcia charakteryzują się trafnością spostrzeżeń. Polski fotograf posiada z pewnością świetny zmysł obserwacji, co jest niewątpliwie cechą niezbędną dobrego fotoreportera, czy dokumentalisty. Można się było o tym przekonać odwiedzając wystawę "Nowi dokumentaliści" w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, gdzie zostały zaprezentowane niektóre prace z cyklu "Wieczór wyborczy".

 Rafal Milach
Rafal Milach

Rosja Milacha to kraj, w którym zwykła rzeczywistość młodych ludzi ("Studenci w akademiku, Nowosybirsk", "Dziewczyna paląca papierosa na klatce schodowej, Jekaterynburg") przeplata się z momentami zabawy i świętowania, ("Impreza urodzinowa na przedmieściach Jekaterynburga", "Klub nocny, Kazań") miejskim kiczem i blichtrem ("Limuzyna ślubna na pl. Czerwonym, Moskwa"), w którym młodzi ludzie najczęściej z przyczyn materialnych są wysyłani do wojskowych szkół o surowym rygorze ("Szkoła kadetów"), czy tez funkcjonują poza nawiasem społeczeństwa jak w przypadku nieletnich przestępców ("Kolonia karna dla nieletnich, Kazań"). Fotograf jak sam przyznaje chciał przedstawić młodych Rosjan w najróżniejszych sytuacjach i poznać różne aspekty ich życia. Czy mu się to udało? Co do aspektu poznawczego autora, głosu nie zabiorę, ale jeśli chodzi o efekt tych doświadczeń utrwalonych aparatem, to pozwolę sobie się do nich ustosunkować. Ogólnie rzecz ujmując wiele zdjęć jest trafną analizą rosyjskiej rzeczywistości charakteryzuje je ciekawy kadr i "trafność" utrwalonej sceny (pod tym względem wyróżnia się fotografia, na której lokalny dziennikarz Stas Patriev pozuje przed fabryką aluminium AGK w Aczińsku). Jednakże w projekcie tym zabrakło mi jakiegoś mocnego "punktu wspólnego" tych fotografii co wpływa niekorzystnie na spójność koncepcji. Rozumiem, że autor chciał pokazać młodą Rosję w jej wieloaspektowości, ale na przykład jest dla mnie zupełnie niezrozumiała obecność zdjęć pejzażowych ("Pejzaż przemysłowy, Karabasz, Baszkiria"). Prawdę mówiąc nijak się mają do koncepcji cyklu i nie odnajduję tu żadnych zbieżnych punktów z tematem "Młodej Rosji". Oczywiście można to tłumaczyć w ten sposób, że intencją autora było ukazanie przemian na przykładzie krajobrazowego otoczenia, które także ulega przemianom, ale zdjęcia te nie dopełniają obrazu wystawy, a raczej wprowadzają pewien koncepcyjny zgrzyt...

Rafal Milach
Rafal Milach

Na prace Milacha przeznaczono przestrzeń drugiego piętra Yours Gallery. Niewątpliwym plusem działalności Galerii jest to, że są tu prezentowani m. in. młodzi, dobrze zapowiadający się polscy fotografowie, do których jak najbardziej zaliczyć możemy Rafala Milacha. Niestety w odbiorze wystawy dotkliwie dokucza brak podpisów pod niektórymi fotografiami. Z kolei tam gdzie komentarz się pojawia, nieraz jest zupełnie nie do rozszyfrowania dla odbiorcy. Enigmatyczne cytaty e-maili pisane cyrylicą (jakie jest źródło tych maili?!) oraz smsów, z których nic nie wynika (kto do kogo je pisał?!) wprowadzają zupełnie niepotrzebny zamęt w odbiorze wystawy, wywołując lekką konsternację u odbiorcy (moja wrodzona ciekawość kazała mi dowiedzieć się u pracownika Galerii, co oznaczają te "cytaty". Okazało się, że są to fragmenty elektronicznej korespondencji, jaką Milach prowadził z fotografowanymi osobami). Brak podpisów pod fotografiami jest szczególnie dotkliwy przy fotografii tego typu - reportażowej, która prawidłowo funkcjonuje jedynie w połączeniu z literalnym komentarzem. Odbiorcy, w niektórych przypadkach pozostaje się jedynie domyślać, co ukazuje dane zdjęcie (zainteresowanych odsyłam do strony Rafała Milacha, na której zdjęcia opatrzone są komentarzem: www. rafalmilach.com). Aby oddać tu jednak sprawiedliwość organizatorom dodam tylko, że większość prac posiada podpisy.

Ostatni projekt fotograficzny Rafała Milacha pokazuje, że mimo pewnych "potknięć", jest on na dobrej drodze, by stac sie cenionym fotografem nurtu dokumentalnego czy reporterskiego. Już w czarno-białym fotograficznym cyklu "Szare" z lat 2000-2002, udowodnił, że jest dobrze zapowiadającym się fotoreporterem. Pracami składającymi się na projekt "Młoda Rosja" generalnie potwierdza tą tezę. Wypada zatem czekać na kolejne udane realizacje Milacha.

Patrycja Jastrzębska

Rafal Milach. Mloda Rosja, Yours Gallery, 03.02.2007 - 31.03.2007

Rafal Milach
Rafal Milach