Michał Dudek, "Medianovercontrol"

Sounds of Room to sala wypełniona głośnikami, z których płyną odgłosy budynku szczecińskiej Galerii 13 Muz, nagrane i skompilowane przez artystę. Michał Dudek stworzył przestrzeń dźwiękową nasyconą ledwo rozróżnialnymi szmerami, które zazwyczaj towarzyszą nam w niezauważalny sposób a są konstytutywne dla sposobu odczuwania konkretnego budynku. Nagrywane przez miesiąc odgłosy emitowane przez budynek - swoistego rodzaju szumy, zlepy, ciągi -wyabstrahowane ze swych naturalnych kontekstów i ułożone w przestrzeń dźwiękową są teraz w stanie powiedzieć wiele o miejscu swojego pochodzenia, rytmie jego życia, o jakości funkcjonujących w nim urządzeń, o stanie jego zużycia.

Michał Dudek, absolwent słynnej „Kowalni", nie jest w sensie tradycyjnym ani muzykiem, ani rzeźbiarzem; zajmuje się nie tyle tworzeniem dźwięków, co nagrywaniem i kompilacją dźwięków zastanych. Prowadzi w ten sposób rodzaj analitycznego badania percepcji przestrzeni architektonicznej. Analogiczny eksperymentatorski jego projekt był już dwukrotnie prezentowany w Niemczech. Sounds of Room przekazuje kilka istotnych spostrzeżeń na temat akustycznych cech naszej rzeczywistości: cisza jest jedynie pozorem a każdy element budynku emituje dźwięki świadczące o jego wewnętrznym materialnym życiu; składnikami doświadczania przestrzeni są podprogowo docierające do nas przekazy akustyczne a jej tożsamość nie jest uchwytna ani jedynie, ani przede wszystkim wzrokiem.

Michał Dudek, Sounds of Room

Instalacja multimedialna Medianovercontrol tego artysty, towarzysząca Sounds of Room w 13 Muzach angażuje także jeszcze inne elementy percepcji. Niewielkie ekrany z zielonymi płytkami elektronicznymi, umocowane na ścianach wśród plątaniny kabli, reagują na dotyk zwiedzających, dając im możliwość wpływu na obraz widoczny na ekranach. Trudno jednak mówić tu o wskazanej w tytule kontroli. Mamy raczej jedynie możliwość pewnego wpływu na te obrazy. Ani dziwny, rozmigotany obraz, ani tajemnicze czujniki nie dają nam wiedzy o tym, które z naszych działań powodują obserwowaną reakcję. Nie wiemy, jak nasz ruch wpływa na obraz - z pewnością poruszając ręką jakoś go zmieniamy, nie jest to jednak kontrola. A może po dłuższym eksperymentowaniu uda się rozgryźć mechanizmy kontroli?

Michał Dudek, Medianovercontrol

Medianovercontrol inspiruje także do tego, by widzieć w tej pracy modelowy obraz tożsamości osoby; tu nieustannie płynący strumień świadomości, przepływ bodźców i impresji. Co widzimy na ekranach? - Obraz kontrolny? Raczej - szum oddziaływań i zakłóceń. Przekaz wizualnych bodźców jest emitowany cały czas - w tym wypadku przez ekrany. Nie pojawiają się jednak rozpoznawalne formy, jedyną jest sam ekran - źródło przekazu. Jest ramą emitującą nieustrukturyzowany przekaz danych wizualnych. Obraz, rozumiany jako ułożenie danych wizualnych zgodnie z określonym „porządkiem zmysłowości" został wyeliminowany.

Ta rezygnacja z przedstawienia jest niezwykle interesującą cechą wypowiedzi Michała Dudka, nastawionego na kontakt bezpośredni, wsłuchiwanie się w wewnętrzne głosy tego, co w różny sposób aktywne. Miejsca i przedmioty bada jako źródła dźwięków, a w kontakcie z obrazem kieruje uwagę na sferę dotyku. Kryzys współczesnego logocentryzmu wskazuje wyraźnie na potrzebę zmodyfikowania ujęcia elementów kształtujących tożsamości współczesnych ludzi. Michał Dudek proponuje odwołać się do rozproszonej sieci dotyków i dźwięków, bowiem bliższe są one doświadczeniu cielesnemu niż -niemal zupełnie współcześnie oderwane od ciał - wizerunki. Ta dotykowa i dźwiękowa sieć, jeśli będzie traktowana z wrażliwością, jest w stanie ze swoich splotów wygenerować silne wrażenia.

Wernisaż prezentacji Sounds of Room i Medianovercontrol w 13 Muzach poprzedził koncert, polegający na generowaniu dźwięków (z owoców, z laptopa i z fragmentów starych odbiorników radiowych), który Michał Dudek zrealizował wraz ze swoimi przyjaciółmi. Nazwany „muzycznym performansem" przypominał eksperyment szalonych naukowców, którzy w pełnym skupieniu, za pomocą specjalistycznego oprzyrządowania udowadniają publicznie, że wszystko co istnieje, emituje dźwięki. Zatem sfera dźwiękowa naszego życia nie ogranicza się do kompozycji łatwo wpadających w ucho oraz dążenia do doskonałości wykonawczej uznanych standardów (estetycznych) przy pomocy klasycznych instrumentów. Dźwięki emitować może również np. banan, pomarańcza, dowolny przedmiot, budynek, urządzenie, człowiek - wszystko. Te dźwięki tworzą wspólną przestrzeń.

Owoce generujące dźwięki

Przestrzeń wygenerowana za pośrednictwem instalacji Michała Dudka, wzbogacona koncertem, nie jest przestrzenią znaków czy przedstawień, lecz przestrzenią wrażeń i impresji. To zejście poniżej poziomu przedstawienia, zejście poniżej ustanowionego porządku zmysłowości - porządku o gotowych ramach i formach. Nie świadczy to jednak o odrzuceniu obrazu, ale o odrzuceniu uznanej polityki określoności i przedmiotowości. Postać prawdy, za którą zdaje się optować Michał Dudek to prawda sieci - sieci dźwięków otaczającej i rozpinającej się w przestrzeni w sposób niezauważalny; sieci wrażeń pochodzących z różnych zmysłów, zachodzących na siebie, nie zamkniętych w sztywnych ramach tradycyjnych przedstawień. Z tej sieci można (ale przecież niekoniecznie) wysnuć opowieść. Takiej całościowej opowieści Michał Dudek przed nami nie roztacza, koncentrując się na delikatnym rozplątywaniu, badaniu, ukazywaniu materii zmysłowej nas i naszego otoczenia. Wyraźnie też deklaruje, że jego zamiarem nie jest koncentracja na jednym medium - badając materialną tkankę rzeczywistości nie chce ograniczać się do jednego narzędzia, ale korzysta z różnych środków, które mogą jego pracę dalej poprowadzić.

Pokaz Sounds of Room. Medianovercontrol Michała Dudka w Galeria 13 Muz nawiązuje do wcześniejszych multimedialnych inicjatyw w Szczecinie: eksperymentów z muzyką konkretną (Festiwal Muzyki „Genera"), pokazów performans („Noce Performerów" w Officynie). Otwarcie na tę sferę w zapoczątkował w Szczecinie (nieżyjący już) Zygmunt Duczyński, dyrektor i reżyser Teatru „Kana", z którym miałam przyjemność współpracować (przygotowując i realizując) w ramach Festiwalu Młodego Teatru „Okno" w 2004 roku debatę, „Sztuka multimedialna. Multimedia w sztuce". Pytania o dźwięk, o przestrzeń, o kwestię interakcji pojawiają się od tamtego czasu zarówno w debacie kulturalnej Szczecina, jak i w obszarze wydarzeń artystycznych.

Michał Dudek, Sounds of Room. Medianovercontrol; kuratorki: Gabriela Jarzębowska i Eva Milczarek, Galeria 13 Muz, Szczecin, 11.12- 31.01.09 http://www.galeria.klub13muz.pl

Fot. A. Łukaszewicz (cz-b), G.Jarzębowska, Krzysztof Ked Olszewski.

Michał Dudek

Michał Dudek z kuratorkami