Kilka lat temu do stolicy dotarł fenomen poznańskiego środowiska artystycznego. Artyści, którzy ukończyli w podobnym czasie poznańską Akademię Sztuk Pięknych, gdzie w katedrze intermediów studiowali pod kierunkiem Mirosława Bałki i Leszka Knaflewskiego, czyli grupa Penerstwo, i gdzieś tam na boku jeszcze Honza Zamojski, absolutnie zawrócili w głowach kuratorów i krytyków. Medale Młodej Sztuki, nominacje i wygrane w konkursie Spojrzenia, nominacje do Paszportów Polityki, Pawilon Polski w Wenecji, wystawy, wystawy, wystawy...

Pierwiastek męski w tym wszystkim dominował. Na pewien czas zapomniano o silnych kobiecych osobowościach jakimi są bez wątpienia Izabela Tarasewicz i Magdalena Starska. To zestawienie nazwisk przywołuję nie bez powodu. Prezentacja obydwu artystek „Wici nici krzaki" rozpoczęła w 2009 roku w Poznaniu działalność galerii Stereo, która odegrała niebagatelną rolę w zainteresowaniu tymi artystami świata sztuki.

Do takiego wstępu zainspirował mnie tekst towarzyszący wystawie Magdaleny Starskiej „Razem przetrwamy wszystko" w warszawskiej już galerii Stereo. Artysta Piotra Bosacki pisze w nim: „Trudność mówienia i pisania o zjawisku artystycznym najczęściej przejawia się tym, że zamiast skupić się na «istocie problemu» (czymkolwiek by ta «istota» być miała), rozwodzimy się na jakiś względnie wygodny «temat poboczny»". Następnie wpisując się w ów trend buduje szerokie porównanie między Starską a innym artystą (mężczyzną) z Poznania. Bardzo upraszczając możemy z tego tekstu wynieść taką oto filozofię, że chłopaki są samoświadome i budują swe prace z intelektu, a dziewczyny są z natury zwierzęce, proste, z drobną nutą szamanizmu. Porównując „krój pisma", „podpis autora" mężczyzny i kobiety Bosacki pcha nas wprost na rafę écriture féminine. Ale my ją jednak ominiemy kierując się ku istocie - przyjemności obcowania z pracami Starskiej.

Na wystawie możemy obejrzeć kilka rysunków. Zastanawiająco skromna to reprezentacja - zaledwie parę prac. Odbiorcy przyzwyczaili się już do zanurzenia w świecie koślawym i frapującym jednocześnie, które te rysunki przedstawiały. „Nie staram się, by takie były, ale domyślam się, że odwołując się do najprostszych potrzeb i pierwotnych form i kształtów stwarzam prace, mimo iż podążające za moją fantazją, organiczne (...). Nie mam i nie chce mieć obowiązującej praktyki. Chcę się wyczulać na zmienność. Dlatego cieszę się kiedy mogę zrobić pracę w nowej niespotykanej dla mnie formie" („Topienie lodów. Z Magdaleną Starską rozmawia Romuald Demidenko", „Szum" 09.09.2013).

Zwykle tworzone na delikatnym papierze rysunki teraz zrobione zostały na nieregularnych fragmentach płótna. Płótno w tym kształcie stało się też materią mumii ukrytych w instalacji. Same rysunki także odsyłają do poszczególnych elementów tytułowej instalacji „Razem przetrwamy wszystko". A ta po prostu wciąga. Ja nie widzę Starskiej jako szamanki, choć to słowo często ją określa. Widzę ją jako artystkę potrafiącą zbudować sytuację budzącą skojarzenia z oglądaniem archeologicznej odkrywki. Z otchłani czasu i pamięci wyłania się zapomniany obyczaj. Tak jest i tym razem. Odczuwam fizyczną przyjemność wczołgania się pod stół. Czyż nie jest to dziecięcy rytuał? W tej rzeczywistości widz jest mile widzianym gościem. Zatem wchodzę w przestrzeń instalacji. I jak to się zdarza we śnie lub w bajce, wchodząc do dziury, nory, kałuży mogę trafić do zupełnie innego świata. Przede mną strażnicy - mumie. Trwają jeszcze, choć są już pogrzebani. Jeden z nich jest już tylko szkieletem, w którym przesypuje się proch. Pozycja, w której zastygli, jest najstarszą znaną formą chowania ciał znaną już w paleolicie. Nierzadko także w różnych kulturach wyposażano zmarłych w różnego rodzaju przedmioty codziennego użytku. Takie wyposażenie grobowe świadczyło o przekonaniu, że przedmioty te będą potrzebne zmarłemu w przyszłym życiu. Czy jednak rozkładające się już kartofelki pomogą przetrwać? Czy duch wróci do makietki blokowiska? Przetrwają razem czy nadzieja jest płonna? Taka jest moja fantazja. Może należałoby mnie sprowadzić na ziemię?

A może Starska po prostu lubi komponować skrawki materiałów. A może to postacie z jej rysunków. A może to starzy ludzie, którzy siedzą samotnie przy oknach, wypatrują życia na podwórkach oraz samotnie gotują kartofelki (znalazłam taki opis tej pracy). To zależy, kto co potrafi zauważyć. Od razu i nieuchronnie przypomina mi się współpraca artystki z neurokognitywistą dr. Dawidem Wienerem w ramach cyklu „Ekspektatywa" (kurator: Krzysztof Gutfrański), której efektem była publikacja „Komunikacja. Pogłębianie poczucia przestrzeni". Punktem wyjścia tej kooperacji była diagnoza współczesności zbudowana wokół pytań o wpływ, jaki na ludzką percepcję ma komunikacja uwolniona od ograniczeń czasu i miejsca. Starska i Wiener opisują współczesne społeczeństwo jako płaskie i gęste, bowiem naturalne warunki międzyludzkiego spotkania wydają się zawieszone. Niesie to za sobą konsekwencje wpływające na zdolności emocjonalne i możliwości poznawcze człowieka.

W akcji „Dobre do domu i na dwór", w której Starska występowała razem z Natalią Mleczak w kostiumach przygotowanych z czarnych worków na śmieci, artystki wykonywały szereg absurdalnych czynności budzących różne reakcje, ale wyraźne było zadowolenie samych performerek czy raczej postaci, które odgrywały. Starska i Tarasewicz były schowane gdzieś na marginesie męskich narracji wystawy Penerstwa. Teraz czas pójść za nimi. Minęła już fantastyczna wystawa Izy Tarasewicz „Clinamen" w Królikarni. Teraz trzeba czekać na jakąś większą prezentację Magdaleny Starskiej. Mam nadzieję, że nastąpi jak najszybciej.

Magdalena Starska, „Razem przetrwamy wszystko", galeria Stereo, 14.03 - 17.04.2014.