Andreas Rost - "Solo dla Ramallah'' video, 2005

Dzięki projektowi "Asia-Europe Mediations", na początku lipca w poznańskich galeriach odbyła się wielka prezentacja sztuki. Miała ona na celu przybliżenie najnowszych tendencji występujących w sztuce z Azji oraz Europy. Jak napisał we wstępie do katalogu kurator i pomysłodawca przedsięwzięcia Tomasz Wendland: "Mediacje nie zakładają ani pragnienia dominacji, ani pragnienia przewagi. Wręcz przeciwnie: są ideą wzajemnego poznania i umożliwienia przyglądnięcia się (jak w zwierciadle) własnej tożsamości w obliczu innej sztuki. To raczej pragnienie zatrzymania tego co inne, a w przyszłości poszukiwania tego co wspólne."1 To co jest wspólne dla dwóch głównych wystaw przedstawiających aktualną sztukę z Azji i Europy to widoczna dominacja wideo i nowych mediów plus globalny kontekst kultury. "Najczęściej wskazywaną konsekwencją procesu medializacji współczesnego świata jest postępująca globalizacja kultury"2 pisał Kluszczyński.

Amit Epstein - "SanSSouci'' 2002

Wystawa "Asian Attitude. Transit Forces" obrazująca szerokie pole współczesnej sztuki azjatyckiej, pokazywana była w Muzeum Narodowym. Miała stanowić jak pisze Shen Qibin "refleksję porównawczą, poświęconą sytuacji współczesnej sztuki Azji, w aspekcie historii, społeczeństwa, języków, problemów etnicznych, systemów wartości, w strukturze globalnej. [...] Z pozytywną postawą wkraczamy w międzynarodowy system, globalny kontekst."3 W pamięci z wystawy w muzeum pozostaną perfekcyjnie zrealizowane instalacje wideo: "The Bohemian Rhapsody Project" Ho Tzu Nyena, "Milk ring" Owena Leonga oraz "Jedwabny szlak" duetu Gulnara Kasmalieva i Muratbeka Djumalieva, pokazywany wcześniej w Chicago Art Institute.

W Wyższej Szkole Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa prezentowana była druga cześć festiwalu Asia-Europe. Wystawa "European Attitude" skupiona była na sztuce europejskiej, przeważały realizacje bazujące na wideo, które najlepiej oddaje i analizuje ducha współczesności. Moim zdaniem europejska cześć pozostawiła mocniejsze wrażenia w stosunku do ekspozycji z muzeum. Szkolne sale wykładowe okazały się idealnym miejscem na prezentację tak ogromnej ilości prac wideo, mimo iż na początku można było mieć obawy czy wytrzyma się taką ilość ruchomych obrazów połączonych w większości realizacji z intensywnym dźwiękiem. Każdy tak duży pokaz sztuki wideo, niesie pytanie o możliwości percepcyjne oglądającego, na ile uda się wszystko zobaczyć i to najlepiej w pełnym skupieniu. A może być to duże wyzwanie, np. Dominik Lejman opisując wrażenia z oglądania wystawy "Touch my shadows" zauważył "Zastanawiam się jeszcze nad wideo, jako medium, którego odczyt jest linearny. [...] Przechadzamy się po tych wszystkich salach, gdzie znajdują się konkretne linearne przekazy, ale siłą rzeczy nie jesteśmy w stanie zobaczyć wszystkich filmów w całości, w związku z czym ich linearny sens się zaciera i mamy do czynienia raczej z obrazami, impresjami."4 Większość realizacji wideo z "European Attitude" pozostawiło piękne impresje a ilość prac - wobec których można było mieć wątpliwości - po obejrzeniu całości okazała się być świetnie wyważona i rozplanowana. Wymienię tylko kilka z nich: wideo performance "Hullabelly" zrealizowany przez turecką artystkę Nezaket Ekici, "Liczydło" Volkera Schreinera - mistrzowska realizacja pokazująca możliwości jakie daje montaż, "Solo dla Ramallah" Niemca Adreasa Rosta - piękny, poetycki film o policjancie regulującym ruch w mieście, "Gwiazda #4" Alexandra Steiga to z kolei instalacja wideo, polegająca na filmowaniu przez znajdującą się na statywie kamerę, portretu młodego Karola Wojtyły umieszczonego w otwartej książce. Na ścianie obok wyświetlany był tylko fragment tego filmowanego portretu. Warto wspomnieć jeszcze kilka prac: "Bar 24" Węgra Hajnala Nemetha, "Sissi" Nadii Vereny Marcin, "SanSSouci" Amita Epsteina, "It's hard to face that open space" Anglika Richarda T.Walkera, "Summer Lightings" Victora Alimpieva oraz wideo "Tańcząc z Tatą". znanego estońskiego artysty Jana Toomika. Polscy artyści przedstawili różnorodne i zaskakujące prace np. fresk wideo Dominika Lejmana "Przekażcie sobie znak pokoju" pokazany w nowoczesnej sali wykładowej dodatkowo wzmocnił swoje działanie. Katedra znajdująca się na podwyższeniu przypominała kościelny ołtarz i dzięki tej nowej sytuacji można było wyraźniej doświadczyć znaczenie symbolicznego gestu. Z kolei w instalacji Agaty Michowskiej pt. "Egzekucja", atakowały nas z filmu wideo gigantyczne czerwone pantofelki tworzące tajemniczą całość z równie ogromnym czerwonym krzesłem stojących na wprost projekcji.

Nezaket Ekici - "Hullabelly'' 2002

W Centrum Kultury "Zamek" niezależnie od projektu Asia-Europe prezentowana była wystawa "Nazajutrz". Artyści - zaproszeni przez kuratora projektu Przemysława Jędrowskiego - podobnie jak na wystawie "Stan wewnętrzny", prezentowanej rok wcześniej w tym samym miejscu, musieli zmierzyć się z monumentalną przestrzenią Zamku Cesarskiego w Poznaniu. Cel obecnej wystawy był jednak inny niż pierwszej i nie dotyczył wyłącznie samego kontekstu architektury. "Nazajutrz" to "wystawa opowiadająca o pozycji i działaniu sztuki w "wyzerowanym" świecie; rzeczywistości, w której nie funkcjonują tradycyjne pola odniesień kulturowych i społecznych. Punktem wyjścia jest świat, w którym wszystko jest tworzone na nowo, a dotychczasowe kategorie sztuki wysokiej i masowej straciły sens." - pisze kurator wystawy. Prace wideo Tomasza Kozaka oraz Huberta Czerepoka nie pozwalają na impresyjne oglądanie, na które można było sobie pozwolić na wystawie European Attitude. Jeden i drugi stworzyli prace wykorzystując gotowe filmy. Kozak w "Klasztorze Inversus" przemontował "Potop", biorąc na warsztat narodowe ikony, którymi łatwo można manipulować stosując doskonale found footage i tworząc nowe, odwrotne znaczenia. Z kolei Czerepok w pracy "This is the end of the world as we know it" (tytuł zaczerpnięty z przeboju zespołu R.E.M.), ponakładał obrazy trzech komercyjnych superprodukcji ("Armagedon", "28 dni później" oraz "Nazajutrz"), mówiących o końcu świata, by w finale pokazać jak temat apokalipsy, może stać się elementem kultury masowej. Impresyjna jest na pewno instalacja audio-wideo Kuby Bąkowskiego. Niepokojąca chmura pojawia się i pulsuje zmieniając kształt, co jakiś czas pojawia się obsesyjnie zadawane pytanie "what's that". Relacja pomiędzy projekcją obrazu a dźwiękiem buduje niesamowite napięcie. Specyfika architektury Zamku i jego historia powróciły ponownie w przypadku wystawy "Nazajutrz". Film Kozaka pokazywany był w sali kinowej z lat 70. z kasetonowym sufitem a "What's That?" Bąkowskiego wyświetlany był na drzwiach, znajdujących się w łączniku pomiędzy częścią Zamku wykończoną po wojnie a tą zaprojektowaną przez Alberta Speera. Tak zlokalizowana projekcja uzyskiwała dodatkowy, tajemniczy i budzący grozę walor.


Agata Michowska ,,Egzekucja'' instalacja wideo 2007

"In Between: Zuzanna Janin i Maciej Kurak" w galerii Piekary to druga wystawa, której kuratorem jest Jędrowski. Duże wrażenie robi film wideo z instalacji Janin pt. "In Between" zrealizowanej w 2005. Ten prosty formalnie film, mówi na serio o relacjach "pomiędzy" trzema najbliższymi kobietami: matką, córką i wnuczką. Wypowiedzi, zaczynające się od słów "moja mama jest (była)..." dotyczą relacji pomiędzy tymi osobami, opinii na swój temat i sytuacji, które okazały się bolesne i trudne, bo niezagojone rany z dzieciństwa coraz silniej uwierały w dalszym życiu. Kamera wideo staje się świetnym narzędziem do zapisywania tych intymnych stanów duszy, a wypowiedzi mogą być traktowane jako forma oczyszczenia. Prosty z pozoru film jest jednocześnie pełen podskórnego napięcia i psychologicznej prawdy o życiu w rodzinie, tworzy zwięzły i zamknięty utwór z dobrze wyważonym czasem projekcji.

W ramach festiwalu Asia-Europe galeria Ego przygotowała wystawę nowych obrazów Leona Tarasewicza i Wojciecha Ledera. Stała się ona alternatywą dla sztuki nowych mediów przeważającej podczas festiwalu. Obrazy Wojciecha Ledera nie ucierpiały w konfrontacji z wideo, świeciły swoim własnym światłem, posiadały swoją specyficzną aurę. W małej galerii obrazy sztalugowe łódzkiego artysty pozwalały zatrzymać się i zapomnieć o wcześniejszych festiwalowych prezentacjach. Fascynowały swoją wewnętrzną energią jak najlepsze realizacje wideo oglądane na wcześniejszych wystawach. Gdy Magda Ujma zapytała Ledera po co dzisiaj jest malarstwo i czy może jeszcze dotykać współczesności, z przekonaniem odpowiedział: "Jest tyle mediów, kuszących nasz wzrok, anektujących uwagę, które lepiej rejestrują i komentują współczesną kondycję świata: fotografia, film wideo, technologie komputerowe. Myślę, że wszystkie te nowe media w pewien sposób uwolnią malarstwo od konieczności przedstawiania rzeczywistości i stworzą pustą przestrzeń, w której malarstwo stanie wobec nowego wyzwania: wyrażania rzeczy najważniejszych, uniwersalnych."5

Lipiec w Poznaniu był dobrą okazją na przyjrzenie się aktualnej sztuce z Azji i Europy. W pracach artystów z różnych krajów i kultur, zaobserwować można było pewnie więcej podobieństw niż różnic, globalizacja nieuchronnie przyśpiesza te procesy a nowe media mogą tej sytuacji dodatkowo pomagać. Sławomir Sobczak słusznie pisze, że: "w okresie globalizacji trudno mówić o tym co obecnie dzieli Europę od Azji. Trudno też łączyć w całość dla sformułowania jednorodnej wizji sztuki historie i kultury obu tych kontynentów, które od wieków, jak by nie było, rozwijały się w oparciu o różne filozofie, religie i doktryny. Sztuka, a w szczególności jej dzisiejszy aspekt zrywa z formalnym różnicowaniem tych wpływów. Ciągle zostaje jednak pewna część obszaru myśli twórczej, odpowiadająca za odmienność widzenia świata i widzenia sztuki".6

Foto: Bartosz Łukaszonek

"Asian Attitude. Transit Forces", Muzeum Narodowe w Poznaniu, 30.06 - 29.07.2007

"European Attitude", Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań, 30.06 - 29.07.2007

"Nazajutrz", Centrum Kultury "Zamek", Poznań, 16.06 - 15.07.2007

"In between: Zuzanna Janin i Maciej Kurak", Galeria Piekary, Poznań 29.06 - 27.07.2007

"Tarasewicz, Leder. Malować", Galeria Ego, Poznań, 29.06 - 21.07.2007

Dominik Lejman "Przekażcie sobie znak pokoju'' 2006 fresk wideo

Zuzanna Janin - "In Between'' wideo 2005

Wojciech Leder w Galerii Ego

1. 1. T.Wendland, Asia_Europe Meditions, katalog wystawy, Poznań 2007, s.5.
2. 2. R.W. Kluszczyński, Społeczeństwo informacyjne. Cyberkultura. Sztuka multimediów, Wydawnictwo Rabid, Kraków 2001, s. 35.
3. 3. S. Qibin, Asia-Europe. Mediations, katalog wystawy, Poznań 2007, s. 17.
4. 4. Co jest w głowie malarza?, Z Dominikiem Lejmanem, Leonem Tarasewiczem i Wojciechem Łazarczykiem rozmawia Piotr Kurka, Zeszyty artystyczne nr 16, Poznań 2006, s. 41.
5. 5. Kamień staje się obrazem, Magdalena Ujma rozmawia z Wojciechem Lederem [w] katalog Wojciech Leder Obrazy, Muzeum Sztuki, Łódź 2001, s.19.
6. 6. S. Sobczak, Linie energii [w] katalog Asia-Europe. Mediations, Poznań 2007, s. 104.