W niewielkiej przestrzeni Galerii Foksal Marzena Nowak zamknęła intymny, odrealniony świat, który wysnuła z otaczającej nas rzeczywistości. Artystka po raz drugi pokazuje swoje prace w galerii. Za pierwszym razem, w 2003 roku, były to wielko formatowe płótna z naniesionymi na nie wykrojami krawieckimi, które tworzyły sieci przecinających się linii. Towarzyszyła im też praca video pokazywana na małym ekranie. Warto przypomnieć, że dyplom obroniła w 2002 roku w Gościnnej Pracowni Malarstwa Leona Tarasewicza na warszawskiej ASP. Od tego czasu artystka miała kilka indywidualnych wystaw, brała udział w prestiżowych wydarzeniach artystycznych, miedzy innymi Absolut Generations na 50te Biennale w Wenecji, a także była na stypendium KulturKontakt w Wiedniu. A jej sztuka rozwija się powoli i konsekwentnie, skupiona na szczegółach, precyzyjna w każdym calu.

Marzena Nowak w galerii Foksal

W Galerii Foksal na dwóch sąsiadujących ze sobą ścianach wyświetlane są projekcje. Na lewej, paznokcie u nóg poddawane są zabiegom pielęgnacyjnym. Metalowe obcążki wycinają skórkę, pilniki wciskają strzępki skóry wokół płytki paznokcia. To pozbywanie się obumarłej skóry może pełnić rolę oczyszczenia. Jest jednak jednocześnie przedstawieniem, które budzi skojarzenia z bólem. Ingerencja w tkankę naszego ciała nawet jeśli ma służyć estetyce jest związana z nieprzyjemnymi doznaniami.

Marzena Nowak w galerii Foksal

W tym samym czasie z prawej strony bose stopy tańczą po posadzce. Wspinają się na palce, z palców na ich czubki i delikatnie przenoszą z jednego kwadratu posadzki na drugi. Baletowe kroki. Sztuczność i ból nienaturalnej pozy. Domyślamy się, że jest to taniec. Geometryczny wzór kafelków wyznacza rytm kroków. Taniec na palcach jest próbą przezwyciężania siły ciężkości, jest w tym pragnienie oderwania się od ziemi, osiągnięcia lekkości mimo wszystko. Ciało ma być lekkie jak piórko.

Projekcję zamyka, a jednocześnie otwiera, w zależności od tego kiedy wejdziemy do przestrzeni galerii, zupełnie inna scena. Inny jest kadr i rytm. Następuje wyciszenie po wcześniej obejrzanych obrazach lub przygotowanie do ich obejrzenia. Spojrzenie z góry obejmuje w ostrym, perspektywicznym skrócie brzuch i nogi. Z jasnej tkaniny opasującej brzuch palce wyciągają białe piórko, które powoli opada na posadzkę. Podłoga wyłożona jest jasnymi i ciemnymi kafelkami. Ten obraz jest jedynym spokojnym ujęciem w całej pracy video, nie ma w nim napięcia, które towarzyszy poprzednim. Nawet taniec po kafelkach mimo pozornej lekkości i delikatności pełen jest naprężenia i wytężonej uwagi. Piórko, wyciągane z tkaniny, ubrania wygląda jakby było wysnuwane z ciała, wolne jest od zewnętrznych tarć i pozostawione same sobie spokojnie spada. Ponieważ zostaje wydobyte z ciała nasuwa myśl o jakiejś części nas samych, która podobnie jak to piórko, wolna jest od zewnętrznych nacisków.

Video jest czarno białe, jedyny kolor wprowadza tu tytuł.

Red Square Dance. Czerwień, intensywna barwa nasycona znaczeniami, mimo że nie widoczna, pojawia się w naszych myślach i nakłada się na obrazy na ścianach. Być może czerwone są ciemne kwadraty posadzki, w które starają się trafić palce tancerki.

Czarno białe obrazy projekcji na ścianach są zimne, skupione, precyzyjne. W kontraście do nich w kącie galerii, nisko nad podłogą umieszczona jest drewniana gablotka. Wnętrze oświetlone jest ciepłym, żółtym światłem. Na półeczce leżą w równym rządku wełniane pokrowczyki na palce u nóg. Od najmniejszego do największego palca i od największego do najmniejszego. Niczym ucięte palce od rękawiczek. Zielno czarne ręcznie zrobione na drutach. Chronią przed zimnem, twardymi powierzchniami, ostrymi przedmiotami. Ta mała, ukryta przestrzeń jest miejscem, w którym można znaleźć schronienie, kojarzy się z domem, ciepłem swetrów i rękawiczek dzierganych przez matkę, żółte światło przywodzi na myśl ciepło ognia, kominka. Ten niepozorny element całej pracy jest ważnym punktem odniesienia dla obrazów video.

Świat, w który wchodzimy przedstawiony jest w dużym zbliżeniu. Marzena Nowak pochyla się nad szczegółem, nad prostymi czynnościami. Skupia się przede wszystkim na ciele. Ważne jest w przypadku jej prac podkreślenie, że pokazywane jest ciało kobiety, samej artystki. To nadaje jej pracom dodatkowy wymiar, autobiograficzny i wskazuje na kobiece spojrzenie na cielesność. Marzena Nowak wydobywa z codzienności zwykłe gesty nadając im nowe znaczenia, tworzy rytuały odwołujące się do cielesności i pamięci. Charakterystyczny jest dla niej świat zatopiony w ciszy skoncentrowany na rzeczywistości, z której tworzy intymne rytuały. Jest w tym pochyleniu nad cielesnością i w jej odkrywaniu zaznaczony konflikt w jakim stoi ciało wobec kultury, która narzuca sztuczność, krępuje naturalność, ujmuje ciało w niewygodne ramy społecznych norm, opresyjnie wtłacza je w modę i wzorce. Marzena Nowak pokazuje to w sposób niezwykle poetycki i zawoalowany prywatną symboliką gestów i czynności. Jest w jej sztuce poczucie zamknięcia się w sobie, odcięcia od świata, zatopienia w intymności rytuałów. Jej ostatni projekt ma wiele wspólnego z filmami video, które były pokazywane wcześniej jak Woda, Rzęsy, Oko czy Szwalnia. Poetyka czarno białego obrazu i pokazywanych w dużym zbliżeniu, a przez to odrealnionych dłoni, stóp, palców. W ciszy skupienie na gestach, dziwnych, tworzących osobny, zamknięty świat intymnych rytuałów.

fot. archiwum artystki

Galeria Foksal, ul. Foksal 1/4, 00-950 Warszawa
galeria czynna: od poniedziałku do piątku w godz. 12.00 - 17.00 w czwartki w godz. 12.00 - 19.00 wystawa otwarta od 12 października do 10 listopada 2004

Marzena Nowak w galerii Foksal