Rozsypujący się komfort

: Function ereg() is deprecated in /includes/file.inc on line 649.

Jak się ma idealistyczna teoria architektoniczna Le Corbusiera do osiedli z wielkiej płyty? Odpowiedź na tego typu pytanie prowadzić może szybko do konkluzji, że to, co pięknie wygląda na papierze, w rzeczywistości w nieodpowiednim miejscu i czasie może się stać karykaturą pierwotnej idei. Funkcjonalizm, modernizm, socjalizm w architekturze i wzornictwie to nie pierwsze i nie ostatnie ofiary tego przesunięcia. Elastyczność współczesnych środków produkcji i niczym niehamowany obieg informacji, także wizualnej, powodują, że idea dojrzewająca w tajnych laboratoriach wielkich koncernów na drugi dzień po premierze ma już swoją nieudaną siostrę bliźniaczkę wyprodukowaną przez azjatyckich hakerów przemysłowych. Ersatz, bylejakość, tymczasowość - te określenia wydają się charakteryzować proponowane nam przez rynek przedmioty codziennego użytku.

Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011,

Małgorzata Szymankiewicz (rocznik 1980) w swoim projekcie nawiązuje do przełomu lat 80. i 90. Był to okres pod każdym, nie tylko politycznym, względem przejściowy, zawieszony między sterowaną odgórnie produkcją Made in PRL, a zalewem produktów z Zachodu. Polacy na gwałt zaczęli wymieniać wtedy wyposażenie domu na nowe, niekojarzące się z odchodzącym systemem, ale też niekoniecznie spełniające wysokie standardy jakościowe i estetyczne. Polskie zakłady meblowe proponowały zgłodniałym nowości i zmęczonym peerelowską szarzyzną klientom niemal wyłącznie meble pokrywane pstrokatymi mazami w kolorach złamanego fioletu, brudnego różu i wszelkimi odcieniami brązu. Te „komplety wypoczynkowe" są jak symbole młodej polskiej demokracji wolnorynkowej, gdzie liczyła się przede wszystkim cena i estetyczne zbliżenie do planu seriali takich jak Dynastia czy Moda na sukces, będącymi dla Polaków niedoścignionym wzorcem dobrobytu. To, co było wówczas szczytem luksusu i komfortu, dziś stoi przy osiedlowych śmietnikach.

Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011
 

Nowy projekt Małgorzaty Szymankiewicz to z jednej strony opowieść o przedziwnym sztafażu, estetyce, w której przyszło dorastać jej pokoleniu, z drugiej zaś komentarz do zjawiska pauperyzacji osiągnięć specjalistów od projektowania przestrzennego. Pokazywane w ZONIE prace rzeźbiarskie odwołują się bowiem także do k-dronu, jedenastościennej formy wymyślonej przez Janusza Kapustę, a wykorzystywanej m.in. w architekturze lat 80. i 90. Artystka zleciła warsztatowi tapicerskiemu wyprodukowanie serii „mebli" - geometryzujących form nie mających jednak szans na żadne praktyczne zastosowanie. Zestawione w grupy bryły udają jedynie sprzęty domowe, kamuflują swą bezużyteczność za pomocą kiczowatych obić, toczonych nóżek i guzików.

Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011
 

Projekt Komfortowa Sytuacja jest przedsięwzięciem nie mogącym znaleźć sobie miejsca w żadnym z porządków, z których się wywodzi. Ich pomieszanie generuje nową, niespotykaną dotąd jakość i jest próbą nowego odczytania stylistyki tamtego okresu. Podobne w proporcjach do standardowych mebli rzeźby artystki kuszą i odstręczają jednocześnie estetyką znaną z małomiasteczkowych salonów meblowych. Wprowadzenie do galerii sztuki ikon rodzimego kiczu powoduje jednocześnie, że to, co niezauważane, lekceważone i wyszydzane staje się obiektem kontemplacji estetycznej.

Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011
 

Obszycie opartej na skomplikowanych wyliczeniach matematycznych bryły tandetnymi pstrokatymi tkaninami może powodować jej degradację formalną i intelektualną. Szymankiewicz stawia poprzez swoją realizacje pytanie, czy masowa produkcja i brak standardów estetycznych są w stanie zabić najszlachetniejszą nawet ideę - i jak to robią. W tekście towarzyszącym wystawie Jarosław Lubiak pisze: Dokonana przez artystkę geometryzacja poczucia komfortu, znajdowanego przez ludzi korzystających z tak wyglądających mebli, stawia z jednej strony kwestię, jak można czuć się komfortowo w otoczeniu tak paskudnych rzeczy, a z drugiej strony stanowi swoistą afirmację tego etapu w historii gustu w Polsce. Geometryzacja jest tu bowiem estetyzacją tego, co skrajnie nieestetyczne. Nie dokonuje się wprawdzie przekształcenie brzydoty w piękno, ale zły gust staje się elementem wyrafinowanej gry. I to ta gra w paradoksalny sposób nadaje estetyczny wymiar przedmiotom wykonanym zgodnie z nim. Artystka wzmacnia dodatkowo efekt dysonansu, podkreślając charakter miejsca, w którym swoje rzeźby pokazuje. Łódzka ZONA to przecież według modernistycznych standardów idealne pole dla eksponowania sztuki, co zapewniają proporcje sali, oświetlenie, szara, neutralna podłoga. Szymankiewicz, doświadczona malarka, podbiła jeszcze walory tej przestrzeni, tworząc na ścianach monochromatyczne geometryczne kompozycje i uzupełniając układ abstrakcyjnymi, czysto formalnymi płótnami. W tym kontekście „brzydkie" rzeźby jeszcze wyraźniej domagają się przewartościowania estetycznego.

Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011
 

Projekt Szymankiewicz zyskuje nowe znaczenia, kiedy zestawić go z otwartą tego samego dnia w Muzeum Narodowym w Warszawie wystawą Chcemy być nowocześni. Jej tytuł to cytat z tekstu autorstwa Jerzego Hryniewieckiego, który ukazał się w równie przełomowym pod względem politycznym i społecznym momencie - w okresie odwilży po śmierci Stalina. Polityczna odwilż umożliwiła odrzucenie doktryny realizmu socjalistycznego, powszechne stało się pragnienie nadrobienia zaległości, zapoznania się z tym, czym żył świat, a co dotąd nie było w Polsce dostępne: afirmacja wszystkiego, co nowe1. Szymankiewicz, podobnie jak kuratorki wystawy, patrzy na wzornictwo przemysłowe jak na soczewkę, w której skupiają się fenomeny społeczne; przedmioty codziennego użytku stają się artefaktami, z których odczytać można zamierzchłą-najnowszą historię. Artystka jednak nie ograniczyła się do roli archeologa codzienności, w której żyła jako dziecko. Komfortowa sytuacja to dekonstrukcja niekomfortowej estetycznie sytuacji. Szymankiewicz nie odtwarza sztafażu lat 90., ale rozbija go na drobne elementy i składa w afunkcjonalną nową całość Rzeźbiarskie instalacje pokazane w ZONIE przypominają rozsypujący się świat stworzony w Second Life, typowy komplet wypoczynkowy, który się rozpadł i nikt nie umie go z powrotem poskładać tak, by odzyskał pierwotną, użytkową funkcję. Szymankiewicz wstawiła do galerii sztuki meble sprzed dwudziestu lat. Potraktowała je jednak jak archeologiczne znaleziska; jej rzeźby wyglądają jak ruiny wczesnego polskiego kapitalizmu pokazane tak, jakby miały setki lat i nikt nie pamiętał dokładnie, jak wyglądały w czasach swojej świetności.

Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011.

Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011
 
Komfortowa sytuacja, Małgorzata Szymankiewicz, ZONA Sztuki Aktualnej, Łódź, 04.02 - 25.02.2011
  1. 1. Tekst towarzyszący wystawie Chcemy być nowocześni. Polski design 1955 - 1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie.