W rocznicę Sympozjum Plastycznego "Wrocław ’70" – propozycje ożywienia
OSKAR HANSEN "ŚWIATOWIT", "AUTOTEATR", TADEUSZ KANTOR "USYTUOWANIE KRZESŁA", JAROSŁAW KOZŁOWSKI "EKSPEDYCJA", "KRESKA" "LUSTRO" FOT. MARCIN ŁAGOCKI.
W warszawskiej siedzibie Fundacji Profile trwa obecnie wystawa Otwarte Archiwum/Sympozjum Wrocław 70, zrealizowana przez grupę młodych kuratorów, absolwentów Muzealniczych Studiów Kuratorskich na UJ, pod opieką naukową Bożeny Czubak. Autorzy ekspozycji - Jolanta Gromadzka, Maja Kokot, Magdalena Kownacka, Katarzyna Słoboda i Albert Godycki - przywołują z przeszłości wydarzenie artystyczne obrosłe wielorakimi interpretacjami i mitami, świadomi jego ambiwalentnego statusu oraz potrzeby jego „przepracowania" w świadomości współczesnych odbiorców1. Celowi temu służy forma wystawy, zaprojektowana jako nieustająca „sytuacja warsztatowa", w ramach której widzowie, posługując się dostępnymi w obrębie ekspozycji kopiami źródłowych dokumentów, konstruować mogą własne wersje archiwum Sympozjum Plastycznego Wrocław '70 - własne wersje dotyczącej go narracji historycznej.
Wystawa nie proponuje jednoznacznej wykładni wydarzenia sprzed czterdziestu lat; z założenia ma ona charakter fragmentaryczny i stanowi rodzaj inwentaryzacji dorobku Sympozjum. Obejmuje zachowane projekty zgłoszonych na Sympozjum prac, kopie jego dokumentów założycielskich oraz towarzyszących mu licznych recenzji i notatek prasowych, cyfrową prezentację wszystkich zgłoszonych wówczas projektów oraz publikacje książkowe, w których wydarzenie to jest omawiane lub co najmniej wzmiankowane. Prawdziwy rarytas stanowi wyświetlany w oddzielnej sali film będący montażem archiwalnych materiałów nakręconych przez Antoniego Dzieduszyckiego, w którym widoki przestrzeni miejskiej Wrocławia z 1970 roku i zdjęcia historycznej wystawy projektów we wrocławskim Muzeum Architektury przeplatają się z wypowiedziami artystów uczestniczących w Sympozjum: Andrzeja Lachowicza, Zbigniewa Dłubaka, Oskara Hansena,Władysława Hasiora, Zbigniewa Makarewicza.
MATERIAŁY ARCHIWALNE ZE ZBIORÓW M.IN ZAKŁADU NARODOWEGO OSSOLIŃSKICH, DOLNOŚLĄSKIEGO TOWARZYSTWA ZACHĘTY SZTUK PIĘKNYCH. FOT. MARCIN ŁAGOCKI
Zastosowany przez kuratorów wystawy zabieg skompresowania przestrzeni dyskursywnej Sympozjum Plastycznego Wrocław '70 pozwala na uniknięcie dydaktyzmu konwencjonalnej prezentacji historycznej. Projekty artystów eksponowane są bez dodatkowych objaśnień ułatwiających proces ich interpretacji. W tej sytuacji widzom nie pozostaje nic innego, jak negocjowanie własnego sposobu postępowania w obrębie wystawy - ustalanie na własną rękę sieci relacji między jej elementami: klasyfikowanie prac, łączenie ich z określonymi wykładniami teoretycznymi, wnikanie w złożone tło administracyjne i polityczne Sympozjum. Skierowane do nich zaproszenie do redagowania własnych zbiorów dokumentów stanowić ma asumpt do antycypowanej debaty nad znaczeniem historycznym Sympozjum - jego wymiarem artystycznym i politycznym. Podkreślany przez kuratorów niepełny charakter prezentacji stymulować ma widzów do osobistego zaangażowania się w przywołaną z przeszłości sytuację, prowadząc do jej ożywienia.
TADEUSZ KANTOR "USYTUOWANIE KRZESŁA". FOT. MARCIN ŁAGOCKI
Zastosowane rozwiązania wydają się korespondować z propozycją kontynuacji Sympozjum Plastycznego Wrocław '70, zgłoszoną niedawno przez Zbigniewa Makarewicza, redaktora jedynej do tej pory poświęconej mu publikacji książkowej oraz autora prezentowanego podczas tamtego Sympozjum słynnego projektu Muzeum Archeologicznego2. Podczas zorganizowanego pod koniec kwietnia b.r. pod patronatem władz Wrocławia spotkania rocznicowego oraz towarzyszącej mu konferencji, artysta postulował wznowienie dyskusji nad ideami, które zamanifestowały się podczas Sympozjum. Ożywieniu debaty służyć miałoby powołanie kolegium złożonego z krytyków i artystów - w analogii do struktury organizacyjnej Sympozjum Plastycznego Wrocław '70 - odpowiedzialnego za opracowanie poświęconej mu wyczerpującej monografii oraz za zorganizowanie kolejnej jego edycji. Zapowiedzią wznowienia sytuacji sympozjalnej było towarzyszące spotkaniu rocznicowemu odsłonięcie rekonstrukcji „antypomnika" Arena, autorstwa Jerzego Beresia na Wyspie Piaskowej we Wrocławiu oraz ogłoszenie decyzji skonstruowania Krzesła Tadeusza Kantora - według projektów opracowanych w 1970 roku.
SPOTKANIE ZE ZBIGNIEWEM MAKAREWICZEM, ZBIGNIEWEM GOSTOMSKIM ORAZ JAROSŁAWEM KOZŁOWSKIM, FUNDACJA PROFILE 21.05.2010. FOT. MARCIN ŁAGOCKI
Zbigniew Makarewicz proponuje realizację innych zgłoszonych podczas Sympozjum projektów - pomysł tyleż intrygujący, co budzący kontrowersje wśród uczestników rocznicowego spotkania. Nie jest bowiem pewne, na ile konstrukcje te sprawdziłyby się w nowym kontekście historycznym, w epoce zwiększonych możliwości technicznych i wielkoformatowej reklamy. Mogłyby one doprowadzić do niepożądanego spłycenia hasła „sztuki niemożliwej", pobudzającego wyobraźnię artystów i krytyków na przełomie lat 60. i 70. Ponadto nie jest pewne, na ile realizacje te byłyby zgodne z zamysłami nieżyjących już artystów. Nie wszystkie też projekty zgłoszone na Sympozjum przeznaczone były do realizacji - niektóre manifestowały postawę polemiczną czy wręcz ironiczną wobec praktyk implantowania „form przestrzennych" w kontekście miejskim, jak chocby słynny projekt Fragment systemu (Zaczyna się we Wrocławiu) Zbigniewa Gostomskiego.
Sympozjum Plastyczne Wrocław '70 wydaje się symptomatyczne dla manifestującego się na przełomie lat 60. i 70. zwrotu antyformalistycznego w sztuce polskiej i dla związanych z nim praktyk otwierania dzieła sztuki na otaczającą rzeczywistość. Prawdopodobnie bezpośrednim katalizatorem zajmowania takich postaw przez uczestniczących w Sympozjum artystów był sformułowany przez jego organizatorów wymóg opracowania projektów przeznaczonych do usytuowania bezpośrednio w przestrzeni miejskiej. Trudno uznać Sympozjum jedynie za manifestację postaw konceptualnych; projektów o charakterze konceptualnym zgłoszono wówczas stosunkowo niewiele - do tej grupy zaliczają się prace Włodzimierza Borowskiego, Jerzego Fedorowicza, Zbigniewa Gostomskiego, Jarosława Kozłowskiego i Jerzego Rosołowicza, odwołujące się do pojęcia procesu. Kilka projektów zmierzało do ujawnienia specyfiki miejsca, na przykład propozycje Jana Chwałczyka, Zbigniewa Makarewicza czy Andrzeja Matuszewskiego. Większość zaś zgłoszonych wówczas projektów przewidywała wykonanie konstrukcji stymulujących nowe sposoby postrzegania rzeczywistości, m.in. te zaproponowane przez Zbigniewa Dłubaka we współpracy z Andrzejem Lachowiczem i Natalią LL, Zdzisława Jurkiewicza, Oskara Hansena, Tadeusza Kantora, Barbarę Kozłowską czy Henryka Stażewskiego.
JERZY BEREŚ, "ARENA", WROCŁAW 2010, FOT. KRYSTYNA STEFANIK
Idea bezpośredniej konfrontacji dzieła sztuki z rzeczywistością życia codziennego, która odpowiedzialna była za przełomowy charakter tych pomysłów, intryguje i dziś, dlatego realizacja niektórych projektów sympozjalnych - wybranych w procesie merytorycznej dyskusji, prowadzonej z uwzględnieniem specyfiki projektów i dystansu czasowego - wciąż wydaje się mieć sens. Tym bardziej, że ogromnej większości tych propozycji nie dano szansy realizacji w przeszłości. Pozbawione możliwości interakcji z miejscem i odbiorcami prace te pozostaną niekompletne - dwuwymiarowe i pozbawione głosu.
Sympozjum Wrocław 70 po 40 latach: Konferencja, Muzeum Architektury, Wrocław, 26-27.04.2010; odsłonięcie pracy Arena Jerzego Beresia, Wyspa Piaskowa, Wrocław, 26.04.2010.
Otwarte Archiwum / Sympozjum Wrocław, Fundacja Profile, Warszawa, 29.04-19.06.2010.
KONFERENCJA W MUZEUM ARCHITEKTURY, WROCŁAW 27.04.2010, FOT. MIROSŁAW ŁANOWIECKI
FOT. WOJCIECH STEFANIK
FOT. MIROSŁAW ŁANOWIECKI
RSS - artukuły
