Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze

Jest taka grupa artystów polskich urodzonych po wojnie, którzy z racji na długoletnią praktykę artystyczną cieszą się pewnym mirem w instytucjonalnym świecie sztuki. Z drugiej strony - hołubieni od lat przez ten sam zespół krytyków i bliskich im pokoleniowo krytyczek znaleźli się w pułapce "sławy", której zażywają w krajowych instytucjach sztuki, co jakiś czas reprezentując kraj "na zewnątrz". Wprawdzie niektórzy nigdy nie stracili rezonansu wśród artystycznej młodzieży (Zbigniew Libera czy Mirosław Bałka), inni "odkrywani są" na powrót przez scenę współczesną (Akademia Ruchu), jednak większość - a wśród nich Tomasz Ciecierski - pozostają w smutnym towarzystwie artystów niedzisiejszych, którym wprawdzie należą się wystawy, ale których sztuka silnych emocji już raczej nie budzi. Jeśli jednak odsunąć na bok uprzedzenia spowodowane dziesiątkami stron zadrukowanych dowodami na wielkość tej sztuki można dostrzec - tak jak na wystawie w poznańskim Muzeum Narodowym - wcale intrygujący korpus prac.

Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze

Złośliwi ochrzcili Ciecierskiego "polskim Richterem" (jak wiadomo każdy artysta polski z tego pokolenia ma swojego "zachodniego" starszego brata bliźniaka) sugerując się podobieństwem formalnym serii prac, szczególnie tych wciągających w ramy obrazu malarskiego fotografie i gazetowe/pocztówkowe reprodukcje. Odrzucając strategię obrony oryginalności i autonomiczności dzieła Ciecierskiego (przy całej śmieszności sporu o to, kto w takim wypadku byłby "większym" artystą), warto przyjrzeć się twórczości właśnie przez pryzmat pokrewieństwa mistrzów. Pogłębiana przez dekady refleksja nad malarstwem to z pewnością wspólny mianownik pracy Richtera i Ciecierskiego. Odmienna wrażliwość i różny zestaw motywów poruszających Niemca (powracającego co i rusz do rodziny, historii, w tym faszyzmu łączonego z pornografią) i Polaka (skupionego na pejzażu, przyrodzie, bliskim otoczeniu, pracowni) nie mogą przesłonić zasadniczego rysu jaką jest osobność poszukiwań, wyczulenie nawet na najdrobniejsze elementy otaczającej artystę rzeczywistości. Właśnie niezwykle autentyczne emocje, czułość i intymność spojrzenia na rzeczywistość (raczej niż ucieczka od niej) stanowią o sile twórczości Ciecierskiego, którą demonstruje przeglądowa wystawa w Poznaniu. W zgromadzonych obrazach i manifestacjach z ostatnich trzydziestu lat twórczości Ciecierskiego ujmujące jest również zdanie relacji z postępu, demitologizacja pracy malarza przejawiająca się w ekspozycji prac autotematycznych, metarefleksyjnych. Jednak największe wrażenie robią fotograficzne notatki i rozbiór malarstwa za pomocą tego technicznego medium. Tu dotykamy momentu historycznego gdzie równo waży Ciecierski i Richter - gdy malarstwo stopniowo od lat 60. zmienia swą tożsamość przechodząc na stronę obrazowania posługującego się wieloma technikami z całą świadomością bagażu tradycji, ale też możliwości oferowanych przez postęp techniczny. Fotograficzne kolaże i szkice rysunkowe zaprezentowane obok malarskich prac nasuwają na myśl "Atlas" Richtera, który z prywatnego notesu i szkicownika stał się niejako dowodem klasy i współczesności jego twórczości. To znaczące przesunięcie akcentów nie dokonało się jeszcze w wypadku Ciecierskiego. Krytycy wspominają o manii kolekcjonerskiej Ciecierskiego, o jego rysunkach, szkicach, zdjęciach ale na ekspozycji ani tym bardziej w katalogu to archiwum nie zostało wykorzystane, nie stanowi - a jak można sobie to wyobrazić mogłoby stanowić - klucz do lepszego zrozumienia artysty.

Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze

Konieczność dowartościowania historycznego tego rodzaju twórczości (podobnie jak np. sztuki Cieślewicza pokazywanego niedawno w tym samym muzeum) rodzi jednocześnie pytanie o kierunek dalszej pracy artystów takich jak Ciecierski. Dziś, gdy na scenie działa kolejna generacja twórców, którzy refleksyjny stosunek do medium malarskiego mają po prostu we krwi, malarskie dywagacje Ciecierskiego mogą wydawać się nie dość inspirujące. Trzymając kciuki za Ciecierskiego, by udało mu się wyrwać z towarzystwa kolegów w swetrach i denimowych koszulach, którzy leniwie popijają czerwone wino na powernisażowych spotkaniach (sporo zdjęć tego typu przynosi katalog), mamy nadzieję, że nie tylko namaluje jeszcze swoją "Betty", ale również odkryje przed publicznością i krytyką swoje archiwa, co już zaczął czynić, ale nazbyt wyrywkowo, jakby niepewny wartości tego składnika swojej pracy. Zupełnie nie jak Richter.

Adam Mazur

Reprodukcje prac Tomasza Ciecierskiego dzięki uprzejmości organizatorów wystawy.

Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze 1972-2007, Muzeum Narodowe w Poznaniu 27 kwietnia - 10 czerwca 2007.

Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze

Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze

Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze

Tomasz Ciecierski. Obrazy i prace na papierze