Martyna Czech, młoda artystka z Tarnowa (ur. 1990), aktualnie studentka IV roku Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, w pracowni malarstwa prof. Andrzeja Tobisa, została laureatką Grand Prix (w wysokości 30 tys. zł) – Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na 42. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień 2015” za zestaw trzech obrazów: „Ex 1”, „Nikt” oraz „WC”. Jury podjęło decyzję jednogłośnie, uzasadniając swój werdykt następująco: „Obrazy te cechują się kompozycyjną prostotą, operują elementarnymi kolorami, ale jednocześnie tkwi w nich wielka wizualna siła. Autorka potrafi za pomocą oszczędnych, bliskich prymitywizmowi gestów uzyskać niepokojący, magnetyzujący efekt”. Inspiracją do prac artystki często są toksyczne stosunki międzyludzkie, które piętnuje, a także jej własne, traumatyczne przeżycia i doświadczenia.Ważnym impulsem do jej twórczości jest także cierpienie zwierząt powodowane przez człowieka.
Indywidualne oceny każdego z jurorów biennale brzmiały następująco:
Jakub Banasiak (przewodniczący):„[autorka] pokazała malarstwo prymarne, zbudowane z elementarnych zestawień kolorystycznych i osadzone w najprostszych – nierzadko centralnych – układach kompozycyjnych. To jednocześnie malarstwo niezwykle żywotne, intensywne, a przy tym niejednoznaczne. Bliskie prymitywizmowi, uwodzi wizualną energią i enigmatyczną ikonografią”.
Ryszard Grzyb: „Autorka obrazów skupiła się na przekazywaniu treści intuicyjnych, pierwotnych. Odważnie używa brutalnych zestawów kolorystycznych. Forma w jej malarstwie jest wyrazista i dosadna. Dociera do nas wyraźny impuls zdecydowania i podejmowania ryzyka”.
Dorota Monkiewicz: „[…] poszukiwaliśmy malarstwa, które do żadnej konwencji nie aspiruje i z żadną nie dyskutuje – artystów atakujących obraz wprost, bez pozaobrazowych referencji. Taką świeżością na pewno oznaczają się prace Martyny Czech z ich odważnym operowaniem kolorem i okrutną ikonografią, przedstawioną w oszczędny i niedopowiedziany sposób”. Jadwiga Sawicka: „[te obrazy] tworzą świat na nowo, jak rozszalałe dziecko, nie bojąc się zgrzytów i dysonansów […]”.
Agata Smalcerz: „W 2015 roku najwyższą oceną jury uhonorowało malarstwo ekspresyjne, intuicyjne, wykorzystujące prosty gest i brutalną kolorystykę. Szukając świeżych propozycji i nowych rozwiązań nagrodzono młodą artystkę, Martynę Czech, która nie przejmuje się tym, żeby jej obrazy się podobały. Wyraża emocje, krytykując współczesność i piętnując nieetyczne zachowania człowieka, m.in. wobec zwierząt”.
II Nagrodę Marszałka Województwa Śląskiego (20 tys. zł), otrzymał Michał Gątarek z Wrocławia, absolwent wrocławskiej ASP (2010), autor onirycznych prac, w których realizm przedstawienia łączy się z fantasmagorycznymi wizjami (nagrodzony zestaw: „Deliryczne wniebowstąpienie”, „Pokój dziecięcy”, „Świt”, „Chłopiec z dobrego domu”). Jury doceniło klimat obrazów, w których codzienne sytuacje (pokój, modlący się chłopak) przedstawione są w taki sposób, że zyskują rangę przedstawień z porządku nadrealistycznego.
III Nagrodę Prezydenta Miasta Bielska-Białej (10 tys. zł) otrzymał Tomasz Kręcicki z Kielc – tegoroczny absolwent ASP w Krakowie, za obrazy utrzymane w realistycznej stylistyce, ale na granicy abstrakcji (nagrodzony zestaw: Bez tytułu, „Brykiet”, „Miód”). Jury doceniło warsztatową biegłość i pomysłowość autora, który elementarne obiekty i sytuacje potrafi przedstawić w kreatywny, a przy tym formalnie bezbłędny sposób.
Jury przyznało także pięć wyróżnień (po 2 tys. zł każde), honorując nimi prace prezentujące bardzo wysoki poziom artystyczny, cechujące się pomysłowością oraz dojrzałością formy. Wyróżnienia otrzymali: Marta Antoniak (Gliwice), Bartosz Kokosiński (Warszawa), Grzegorz Kozera (Warszawa), Małgorzata Mirga-Tas (Czarna Góra k. Bukowiny Tatrzańskiej) oraz Irmina Staś (Warszawa).
Do grona laureatów dołączyli także artyści wyróżnieni przez patronów medialnych biennale: Irminę Staś wyróżniła redakcja „Art & Business”; Wiktora Dyndo – portal Artinfo.pl, Jakuba Adamka – kwartalniki „Artluk” oraz „Magazyn Sztuki”, Roberta Bubla – „Format”, Łukasza Patelczyka – „Notes na 6 Tygodni”, Izabelę Chamczyk – „Obieg” a Bartka Górnego – „Gazeta Wyborcza” Katowice.
„Tegoroczna edycja Bielskiej Jesieni pokazuje, że malarstwo nigdy jeszcze nie było tak popularne – i tak zróżnicowane – podkreśla Jakub Banasiak w katalogu wystawy – […] na pokonkursowej wystawie znajdziemy próby restytucji abstrakcji geometrycznej; tematykę postpamięci – obowiązkowo w zgaszonych, zamglonych kolorach; poetyki nadrealistyczne; elegancki, płaszczyznowy realizm; malarstwo pogrywające z kiczem; prace z pogranicza realizmu i porządku onirycznego; konceptualne „rozbrajanie” malarstwa. Natomiast jedyną bodaj wypowiedź zaangażowaną znajdziemy na obrazach Wiktora Dyndo – jego Flaga (nienowa już, bo z 2013 roku) w kontekście kryzysu imigracyjnego zyskała nową siłę – obraz przedstawia biało-czerwoną z arabskim napisem. To jednak tylko potwierdzenie jedynej być może reguły organizującej tegoroczny konkurs – takiej mianowicie, że malarzy zasadniczo nie interesują aktualne wydarzenia polityczne czy społeczne”.
Agata Smalcerz: „Najbardziej komentowane i wzbudzające największe kontrowersje są wybory dotyczące zwycięzcy konkursu, czyli laureata Grand Prix. Jeśli prześledzić choćby ostatnie dziesięć lat biennale, można zauważyć, że nagrodzone prace reprezentują rozmaite stylistyki. Abstrakcję geometryczną – z zacięciem konstruktywistycznym (2005 – Karolina Zdunek) lub hiperrealistycznym (2011 – Jakub Ciężki), realizm (2007 – Wojciech Kubiak i Lidia Krawczyk), minimalizm z odniesieniem do konceptualizmu (2009 – Kamil Kuskowski), wreszcie surrealizm oparty na malarstwie historycznym (2013 – Ewa Juszkiewicz). W 2015 roku najwyższą oceną jury uhonorowało malarstwo ekspresyjne, intuicyjne, wykorzystujące prosty gest i brutalną kolorystykę.
Presja – jaka spoczywa na komisji konkursowej – wyławiania w morzu rozmaitych propozycji tych najciekawszych, tchnących świeżością, powoduje że czasem przepadają piękne obrazy i interesujący artyści. Konieczność zderzenia indywidualnej oceny z oceną pozostałych członków jury prowadzi czasem do wyników kompromisowych, zwłaszcza jeśli ścierają się odmienne wizje malarstwa. Każda edycja ma dzięki temu swój odmienny charakter i w każdej szansę zaistnienia dostają artyści, którzy w innej konfiguracji nie zostaliby zauważeni. Konkursy mają swoje prawa, wady i zalety, a najważniejsze jest to, że stwarzają możliwości, jakich nie daje inna forma prezentacji. Mam nadzieję, że dzięki „Bielskiej Jesieni” nie tylko znawcy mają okazję przyjrzeć się polskiemu malarstwu współczesnemu w wykonaniu szerokiego grona artystów, ale też widzowie przyzwyczajają się do tego, że obraz nie musi być ładny, aby był ciekawy”.
Na wystawie finałowej prezentowany jest także obraz olejny Adama Rutkowskiego pt. „Bungee wg Gabriela Metsu”, który został zwycięzcą głosowania internautów, wybierających online najciekawszy obraz spośród wszystkich zgłoszeń na konkurs.
Organizatorem 42. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień 2015” jest Galeria Bielska BWA w Bielsku-Białej; dyrektor: Agata Smalcerz. Biennale odbywa się pod honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kuratorem jest Grażyna Cybulska.
Wystawie towarzyszy katalog (w wersji polskiej i angielskiej) z kolorowymi reprodukcjami finałowych prac, notkami o artystach oraz tekstami krytycznymi jurorów biennale, z których pochodzą przytoczone wyżej wypowiedzi.
Sponsorami – Fundatorami zakupu obrazów do Kolekcji Sztuki Galerii Bielskiej BWA – wybranych z puli wyróżnionych przez jury prac – są firmy: AQUA SA, FCA POLAND SA, Grupa LOTOS SA, POLMOTORS Sp. z o.o., PRO Sp. z o.o.; partnerem „Bielskiej Jesieni 2015” jest TAURON Dystrybucja.
Patronat medialny: „Art & Business”, „Arteon”, Artinfo.pl, „Artluk”, „Artysta i Sztuka”, „Format”, „Magazyn Sztuki”, „Notes na 6 Tygodni”, „Obieg”, O.pl, „Szum”, TVP Kultura, TVP 2, BB365.info, „Gazeta Wyborcza” Katowice, „Kronika Beskidzka”, „Relacje–Interpretacje”, Silesiakultura.pl
Wystawa „Bielskiej Jesieni 2015” w Galerii Bielskiej BWA w Bielsku-Białej czynna jest do 17 stycznia 2016 roku. Wstęp wolny
Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała, www.galeriabielska.pl
Działalność Galerii Bielskiej BWA jest finansowana z budżetu Gminy Bielsko-Biała.