W piątek, 15 lutego 2008 roku w Poznaniu został oficjalnie zainaugurowany projekt "Niewidzialne miasto". Jego celem jest stworzenie fotograficznej i filmowej dokumentacji oddolnych, twórczych działań mieszkańców dużych polskich miast. Zdjęcia prezentowane są poprzez stale rozrastającą się bazę umieszczoną w Internecie (www.niewidzialnemiasto.pl), multimedialne prezentacje w przestrzeni miejskiej, wystawy oraz cyklicznie wydawane katalogi.

Pierwsza odsłonę projektu stanowi zbiór około tysiąca zdjęć wykonanych przez pracowników i studentów Instytutu Socjologii UAM w Poznaniu, a przedstawiających różnorodne formy przekształcania przestrzeni tego miasta przez jego mieszkańców. Fotografie prezentują oryginalnie ozdobione balkony i przydomowe ogródki, amatorską rzeźbę i murale, niekonwencjonalne formy reklamy i politycznej agitacji, spontanicznie powołane do życia place zabaw, miejsca odpoczynku i spotkań, ręcznie wykonane lub przekształcone pojazdy oraz wiele innych przejawów kreatywności, wyobraźni i umiejętności mieszkańców Poznania.

Niewidzialne miasto jest w naszym zamierzeniu projektem kroczącym. Rozpoczynamy od prezentacji dokumentacji zdjęciowej wykonanej w Poznaniu, ale już w marcu 2008 roku bazę wzbogacą fotografie wykonane w Łodzi. W kolejnych odsłonach zaplanowaliśmy podobne przedsięwzięcia w Trójmieście, Wrocławiu, Białymstoku i Toruniu.

Punktem wyjścia dla projektu "Niewidzialne miasto" były dwa proste spostrzeżenia. Pierwsze z nich to zwrócenie uwagi na to, iż miasto nie jest wytworem architektów, urbanistów i władz miejskich, ale przede wszystkim żyjących w nim jednostek, których codzienne działania, drobne gesty i interwencję w tkankę architektoniczną, najbliższe otoczenie zamieniają czysto fizyczną przestrzeń w miejsce, nasycone znaczeniami, emocjami, pamięcią, osobistymi doświadczeniami. Ta codzienna, oddolna działalność mieszkańców jest bardzo często ignorowana i niezauważana, choć odgrywa ona podstawową rolę w społecznym i kulturowym wytwarzaniu miasta, w nadawaniu mu specyficznego charakteru i kształtowaniu jakości życia w jego obrębie. Postanowiliśmy pokazać przejawy tego rodzaju aktywności, ponieważ są one w naszym przekonaniu niedoceniane w swoich konsekwencjach, a przez to stają się niewidzialne, chociaż na ich przejawy można natknąć się na każdym kroku.

Drugie spostrzeżenie będące punktem wyjścia dla projektu "Niewidzialne miasto" związane jest z gwałtownymi przemianami, którym podlegają dziś duże polskie miasta, a które można nazwać globalną normalizacją. Istotą tych zmian jest wypieranie, zwłaszcza z centralnych terenów miejskich, wszelkich form nieformalnej, oddolnej aktywności mieszkańców przez silnie sprofesjonalizowane, a poprzez to również wysoce wystandaryzowane przedsięwzięcia o charakterze komercyjnym, administracyjnym i politycznym. Upodobnianie się dużych polskich miast do zachodnich metropolii, które jest rezultatem tych przekształceń, wiąże się więc bardzo często z odbieraniem ich mieszkańcom, kulturowym wykorzenieniem i podporządkowaniem miejskiego życia przede wszystkim celom ekonomicznym. Dokumentacja fotograficzna składająca się na prezentowaną przez nas bazę przedstawia więc nie tylko niewidzialne, ale również ginące miasto. W naszym przekonaniu warto je prezentować nie tylko dlatego, że powoli i systematycznie niewidzialne miasto znika, ale również dlatego, że proces ten jest dobrą okazją do dyskusji o tym do kogo miasta należą, komu i czemu powinna służyć ich przestrzeń, kto powinien decydować o sposobach jej zagospodarowywania i wyglądzie.

Kuratorem projektu jest Marek Krajewski (m.krajewski@niewidzialnemiasto.pl), socjolog; adiunkt w Instytucie Socjologii UAM w Poznaniu i profesor Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu; autor książek: "Kultury kultury popularnej" (2003, 2006), "POPamiętanie" (2006) oraz licznych artykułów poświęconych sztuce publicznej, kulturze popularnej, mediom oraz społecznym aspektom dóbr materialnych; kurator projektu Zewnętrzna Galeria AMS (1997-2003), teoretyk i krytyk sztuki.

http://niewidzialnemiasto.pl/