Termin "montaż atrakcji" prawie sto lat temu ukuł Siergiej Eisentein. Radziecki reżyser zakładał, że widzowi nie wystarczy zaserwować sucho zarejestrowanych, poukładanych w historię scen. Przekonywał, że historie filmowe należy opowiadać, przede wszystkim zestawiając ze sobą nieoczekiwane obrazy. Montaż miał więc film uatrakcyjnić, wywierając na widzu wrażenie przez swoją nieprzewidywalność.

Osiemnastu doktorantów Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach pokazało swoje prace w przestrzeni już bardzo "uatrakcyjnionej". Budynek silnie naznacza wizualnie jego podstawowa funkcja - odprawa i przyjmowanie pasażerów oraz związana nią cała gamą usług świadczonych przez kawiarnie, restauracje, kioski czy sklepy z pamiątkami. Każdy z takich punktów chce się wyróżnić i przyciągnąć uwagę przechodniów, stosując szereg wizualnych strategii i atrakcji. Również miejsce, w którym znajdą się prezentowane prace, taras widokowy, oferuje widzom kolejne atrakcje - panoramę na otaczający Pyrzowice, surowy krajobraz i - nie wiadomo dlaczego zawsze przyciągające spojrzenie - lądujące i startujące samoloty. W tym całkowicie przeszklonym z jednej strony, bardzo wąskim, ale długim na prawie sto metrów tarasie, znalazły się prace, które z wyżej wymienionymi atrakcjami muszą konkurować.

Spotkały się ze sobą w ten sposób bezpośrednio dwa typy patrzenia. Pierwsze z nich jest zupełnie naturalne, nastawione na swobodne błądzenie wzrokiem po witrynach sklepowych, towarach wystawionych na sprzedaż, pasie startowym i po tym, co z tarasu widać dalej: łące, lesie, horyzoncie i niebie. Drugie z nich - patrzenie na sztukę - wymaga na ogół skupienia i aktywności oglądającego. Jest ono jakoś wyuczone, chociażby w tym sensie, że do pełnego zrozumienia malarstwa, fotografii czy wideo zazwyczaj potrzeba znajomości historii sztuki, konwencji przedstawieniowych, wiedzy o technice artystycznej itd.

Wystawa jest więc montażem atrakcji w przestrzeni, w której o atrakcyjność już zadbano i w której sztuka napotkała silnego przeciwnika: wizualne strategie reklamowe oraz widok na całkiem interesujący pejzaż. Zresztą, tak naprawdę nie jest to sytuacja szczególna - w takim właśnie otoczeniu sztuka funkcjonuje od zawsze. Z tym, że zazwyczaj bezpośredniość i namacalność tego niewygodnego sąsiedztwa minimalizują - relatywnie kruche - ściany muzeów i galerii. Dają one złudzenie bezpiecznego funkcjonowania jakby poza realnym światem: interesów, zysków, pośpiechu, zniecierpliwienia, przepychanek w tramwaju - gdzieś indziej. Pozwala jej to często żywić przekonanie, że jest czymś więcej niż kolejnym motywem na wizualnej tapecie rzeczywistości. Z tarasu widokowego na lotnisku w Pyrzowicach potworowi Realnego sztuka może przyjrzeć się w całej okazałości.

Łukasz Białkowski

"Montaż atrakcji", Taras widokowy lotniska Katowice-Pyrzowice, galeria Odlotowa, 4.07-6.09.2015

Artyści: Adam Dudek, Małgorzata Futkowska, Mieczysław Herba, Dariusz Łęczycki, Wojciech Łuka, Daria Malicka, Milena Michałowska, Justyna Miklasiewicz, Monika Mysiak, Monika Panek, Patrycja Pawęzowska, Agnieszka Piotrowska, Anna Rakoczy, Hanna Sitarz, Agata Szymanek, Marija Tomaz, Martyna Wolna, Jakub Zdejszy
Kurator: Łukasz Białkowski

Aranżacja przestrzeni: Jerzy Rupik. Projekt publikacji: Marcin Wysocki. Projekt  plakatu: Sławomir Śląski. Koordynacja: Katarzyna Pełka

Monika Panek, „Odpływam”, 90x120 cm, olej na płótnie, 2015

Hanna Sitarz-Pietrzak, „witaj żegnaj”, in situ, 2015

Jakub Zdejszy, „Erotyzm ciała”, 9x6, litografia, 2012

Hanna Sitarz-Pietrzak, „Patrzeć/look”, in situ, 2015

Daria Malicka, “Smart Boredom”, found footage, 2015

Justyna Miklasiewicz,”Tezeusz”, 2011

Hanna Sitarz-Pietrzak, „Zachować spokój”, in situ, 2015

Patrycja Pawęzowska, „Humantria”, 2010

Martyna Wolna, „Polonia Ex Machina”, instalacja, 2015

Lewo: Anna Rakoczy, bez tytułu, 100x150, akryl na płótnie, 2010;
prawo góra Milena Michałowska, „City Guide”, 110x80, druk cyfrowy / technika własna, 2013;
prawo dół Milena Michałowska, „Mapping Mysfelf”, 110x80, druk cyfrowy / technika własna, 2013

Monika Mysiak, od lewej: bez tytułu, 95x80, 2012, „Chustki”, 50x50, rysunki na płótnie, 2012

Agnieszka Piotrowska, „Zugzwang”, neon, 2013

Mieczysław Herba, „Klasycy i adepci polskiego performance’u”, wideo, 2015