Tegoroczna edycja Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Efemerycznej Konteksty w Sokołowsku miała bardzo intensywny program, w którym obok wielu performansów zaprezentowano realizacje przestrzenne, akcje, pokazy filmowe, zdarzenia muzyczne (nie tylko koncerty) i dyskusję panelową; rozbudowany program warsztatów performansu prowadzili: Ines Amado, Marilyn Arsem, Adina Bar-On i Alastair MacLennan.

Realizacje przestrzenne

Instalacja "Wymuszając cud" Joanny Rajkowskiej funkcjonowała o zmroku w każdy wieczór festiwalu; w parku obok ruin odbudowywanego sanatorium Bremera ukryte w ziemi liczne kadzidełka tworzyły unoszące się nad trawą podświetlone smugi mgły.

Joanna Rajkowska, „Wymuszając cud”

Instalacja „Powietrze wystarczy” Koji Kamoji & Małgorzaty Sady i obiekt „Kurator Emmy” Bożenny Biskupskiej zaistniały w parku obok willi Różanka odrestaurowanej staraniem fundacji In Situ.

„Powietrze wystarczy”. Koji Kamoji i Malgorzata Sady

Bożena Biskupska, „Kurator Emmy”

Realizacja Macieja Kuraka „Sp.z o.o.” składa się z dwóch elementów, jeden jest w Sokołowsku a drugi w poznańskiej dzielnicy Jeżyce (gdzie artysta mieszka). Wspólnie tworzą przedziwnie zagięty stół, ukryty pod ziemią i łączący oddalone od siebie o 253 km miejsca; w Poznaniu wystają z ziemi jego dwa końce (z 4 nogami) a w Sokołowsku wystaje z ziemi fragment zakrzywionego blatu. Trzeba trochę wyobraźni, by te formy rozpoznać, ale we wrześniu w obydwu miejscach przeprowadzona zostanie akcja komunikująca ze sobą dwie odległe geograficznie i kulturowo społeczności.

Maciej Kurak, „Sp. z o.o.”

Innego rodzaju prezentacją była przygotowana przez Bettinę Bereś i Jerzego Hanuska wystawa retrospektywna „Pomnik artysty” poświęcona Jerzemu Beresiowi, który w czasie ubiegłorocznych „Kontekstów” w Sokołowsku miał swoje ostatnie wystąpienie. Prace Jerzego Beresia w fascynujący sposób zaistniały teraz w palmiarni sokołowskiego sanatorium Biały Orzeł a dopełniła je wnikliwa opowieść Jerzego Hanuska.

Retrospektywa Jerzego Beresia

Retrospektywa Jerzego Beresia

Wybrane performansy

Magda Starska, „Góra ku górze”

Janusz Bałdyga, „Równowaga.pl – fotografia czarno-biała”

Yarina Shumska, „Widoczne, niewidoczne drogi”

Alastair MacLennan, „Fala za falą”

Julie Sparso Damkjaer

Sandra Johnston, „Szczelina”

Robert Alda, „Schwytane słowa”

Marta Bosowska

Całodzienny performans Marilyn Arsem

Anna Kalwajtys „Sztuczny wróg”

Akademia Ruchu, „Wyraźnie. W milczeniu”

Akademia Ruchu, „Wyraźnie. W milczeniu”

Muzyka stała się drugą dominantą tegorocznych „Kontekstów” i pojawiła się w różnych postaciach. To chwilami niekontrolowane szaleństwo rozpoczął David Thomas, który dla tych, co znają formację Pere UBU jest żywą ikoną alternatywy, a dla innych jest po prostu gościem przekłuwającym swym wokalem i jęczącym akordeonem balony konwencji.

David Thomas

Kilkakrotnie zaistniały zdarzenia nazwane „Park dźwięku”, miksujące na żywo w różnych konfiguracjach osobowych i przestrzennych elementy elektroniki prowadzone przez Marcina Lenarczyka z akustyczna inwencją Mikołaja Trzaski, Pawła Szamburskiego, Michał Górczyńskiego, Huberta Zemlera, Aleksandry Bilińskiej i Patryka Zakrockiego.

Park Dźwięku 29.07.2013

Koncertów było więcej, a brzmiało także granie na żywo („SzaZaZe”) do klasycznych filmów polskiej animacji z lat 70. czy wykład performatywno-muzyczny Michała Górczyńskiego „Partytury codzienności”.

Michał Górczyński, „Partytury codzienności”

„Kino”

Sokołowskie kino o wdzięcznej nazwie „Zdrowie” służyło do różnych celów, czasem nawet do projekcji. Zestaw filmów z tegorocznej edycji wrocławskiego biennale „Pioneering Values” przedstawiło Centrum WRO; Alicja Jodko – Dziecięcą Wytwórnię Filmową, czyli autorski warsztat animacji filmowej dla dziecio prowadzony od 1986 we wrocławskiej galerii Entropia; galeria Stereo (na razie jeszcze z Poznania) – film „Sailor” Normana Leto oraz mało znane zapisy konceptualnych performansów Wojciecha Bąkowskiego.

Prof. Roman Kubicki przedstawił zapis filmowy swojej rozmowy z Zygmuntem Baumanem (przeprowadzonej specjalnie dla Kontekstów), który był punktem wyjścia panelowej dyskusji o specyfice współczesnych postaw artystów; w dyskusji uczestniczyli: Joanna Rajkowska, Józef Robakowski, Andrew Spira i oczywiście Roman Kubicki.

Dyskusja

Józef Robakowski pokazał też dwa sety swojego cyklu „Uderzenie sztuki”, filmów o sztuce realizowanych dla telewizji na początku dla 90. (emitowanych wtedy między godziną 00 i 3 w nocy). Wśród nich znalazł się niezwykle ciekawy materiał dotyczący, zapomnianego dziś etapu twórczości Jadwigi Sawickiej, gdy ta artystka tworzyła przejmujące akcje i obiekty z mięsa. Były one tak sugestywne, że w czasie projekcji tego materiału na scenę niespodziewanie wkroczył prawdziwy pies.

Pies na projekcji działań Jadwigi Sawickiej

Pojawiły się też w kinie Zdrowie inspirujące elementy, które konwencjonalnie zwykło się kojarzyć z chorobą. Caroline Bagnall opowiedziała o swojej drodze od aktywności stricte artystycznej do działań terapeutycznych (w ramach projektu First Movement) z osobami upośledzonymi umysłowo, działań w których wykorzystywane są zaawansowane technologie cyfrowe. Technologie te umożliwiają kreatywne działania osobom niepełnosprawnym. Bagnall wraz z Peterem Sheltonem doprowadzili do powstania Level Centre w Rowsley (środkowa Anglia), wyposażonego w odpowiednio zaawansowany sprzęt, który udostępniany jest także artystom sztuki współczesnej, bo im się też bardzo przydaje, co chyba nie powinno dziwić, ale ma swoją ogólniejszą wymowę.

Do kina Zdrowie z własnej inicjatywy przybył, wykorzystując wehikuł własnego pomysłu z napisem „Wędrowna Klinika Psychiatrii Absurdalnej”, Marek Włodarczak, osoba na tyle nietuzinkowa, że umożliwiono mu wystąpienie w ramach Kontekstów. W bardzo rzeczowy sposób opowiedział o swoim doświadczeniu ze schizofrenią i działalnością psychiatrów. Przekonująco przedstawił wlasny pogląd, że schizofrenia nie jest chorobą, raczej kłopotliwym stanem świadomości, ale pod warunkiem, że nie ulegnie się towarzyszącemu jej lękowi i nie podda działaniu leków aplikowanych przez psychiatrów. Nasuwający się z tego wniosek, że to lęki i leki czynią nas dopiero chorymi, jest z pewnością wart rozważania także w innych kontekstach, nie tylko schizofrenii i nie tylko festiwalu sztuki efemerycznej.

Wędrowna Klinika Psychiatrii Absurdalnej

Można powiedzieć, że o nasze zdrowie psychiczne upomniał się w Sokołowsku także Jacek Bąkowski. Proponował udział w starej zabawie dziecięcej w toczenie kółek; przygotował odpowiednie obręcze, druciane uchwyty i demonstrował wprawne posługiwanie się nimi. Obecność zabawy niejednokrotnie okazuje się orzeźwiająca. Podobną akcję przeprowadził wcześniej w tym roku w Dniu Dziecka na placu wokół pomnika Mikołaja Kopernika w Warszawie.

Akcja Jacka Bąkowskiego

Na zakończenie warsztatów performansu, po indywidualnych wystąpieniach jego uczestniczek, Alastair MacLennan przygotował z nimi wspólne działanie w niecce nieczynnej parkowej fontanny. Każda z uczestniczek trzymała szklankę wypełnioną po brzegi wodą. Poruszały się jak w zwolnionym filmie, aby nie rozlać wody a znajdujący się pomiędzy nimi MacLennan, w równie spowolnionym rytmie, co pewien czas uzupełniał wodę w ich szklankach. Powstało hipnotyzujące spokojem zdarzenie, zsynchronizowanie różnych osobowości w mikrospołeczność swobodnie dryfującą wewnątrz ograniczonej balustradą powierzchni.

Wspólny performans

Wiele działań w ramach tegorocznym festiwalu cechował medytacyjny charakter, zapewne i dlatego, że głównym tematem tej eycji było powietrze. Na tym tle wyróżnił się świetny ekspresyjny performans Anny Kalwajtys „Sztuczny wróg”. Umiejętnie stopniowane napięcie podbijało temperaturę kolejnych gestów, wybiegania z sali, powracania do niej, boksowania podłogi. Emocje eksplodowały podkręcone świdrującym dżwiękiem z przenośnego megafonu i akcja przeniosła się na ogrodzony teren budowy. Wszystko było niby bardzo proste, generowało jednak ogólniejsze odczucie społecznego napięcia i obecności niezidentyfikowanego wroga.

Anna Kalwajtys „Sztuczny wróg” (akcja za ogrodzeniem)

„Powietrze”, III Międzynarodowy Festiwal Sztuki Efemerycznej Konteksty, Sokołowsko, 28.07 – 1.08.2013. www.thecontexts.pl
Kuratorka: Małgorzata Sady; koordynacja: Antoni Burzyński, Zuzanna Fogtt; kuratorka sekcji młodych artystów polskich: Marta Czyż; organizator: Fundacja Sztuki Współczesnej In Situ.