Docenić modernistyczną architekturę

: Function ereg() is deprecated in /includes/file.inc on line 649.

W Palm Springs w Kalifornii odbyła się szósta, jesienna edycja najważniejszego wydarzenia dla miłośników stylu mid-century modern w architekturze i designie – Modernism Week Fall Preview. Położone w samym centrum kalifornijskiej pustyni Palm Springs to mekka miłośników powojennego modernizmu. Miasto jest światowym liderem pod względem liczby modernistycznych budynków przypadających na jednego mieszkańca. Palm Springs, które już na początku XX wieku zyskało status kurortu dla elit Hollywood, w kolejnych dekadach przyciągnęło licznych inwestorów z całej Kalifornii. Klimat, powojenny bum gospodarczy, rosnący popyt na letnie domy oraz moda na prefabrykowane materiały spowodowały, że inwestorzy decydowali się na realizację odważnych koncepcji architektonicznych, które w szybkim tempie zdobyły uznanie spragnionych nowoczesności przedstawicieli klasy średniej. Ta prosta w formach architektura, nawiązująca do idei wczesnych modernistów europejskich, takich jak Le Corbusier, Walter Gropius czy Mies van der Rohe, zyskała z czasem określenie desert modernism i jest dziś symbolem regionu Coachella Valley.

Odrodzenie zainteresowania architekturą Palm Springs rozpoczęło się w latach 90., kiedy do miasta zaczęli ściągać poszukiwacze oryginalnych domów z epoki. Wiele popadających w ruinę obiektów zostało wykupionych i odrestaurowanych. W 2006 roku grupa miłośników lokalnego modernizmu zorganizowała pierwszy Modernism Week, a trzy lata później powołała do życia organizację non profit o tej nazwie, zajmującą się promocją architektury, edukacją młodzieży oraz finansowaniem działań związanych z ochroną architektury w Kalifornii.

W związku z szybkim wzrostem popularności Modernism Week, który przyciąga obecnie ponad 45 tysięcy uczestników, zdecydowano się uruchomić drugą, jesienną edycję wydarzenia – Modernism Week Fall Preview. W ramach wydarzenia po raz pierwszy udostępniono zwiedzającym rezydencję Sunnylands, zaprojektowaną przez kalifornijskiego architekta, prekursora stylu mid-century modern, A. Quincy’ego Jonesa. Położona na 200-akrowej działce willa o powierzchni 2300 m2 zbudowana została w 1964 roku, a jej charakterystycznym elementem jest różowy dach. Kolor został dobrany na życzenie ówczesnej właścicielki Leonore Annenberg tak, by korespondował z barwą nieba o zachodzie słońca. Sunnylands, zwana potocznie Camp David Zachodu, przez lata służyła jako miejsce spotkań politycznych dygnitarzy. Państwo Annenbergowie gościli m.in. ośmiu amerykańskich prezydentów i przedstawicieli monarchii. Bywalcami ich domu byli również liczni artyści, m.in. Fred Astaire, Gregory Peck i Ginger Rogers.

Kolejną atrakcją architektoniczną otwartą dla zwiedzających był zbudowany w tym samym czasie dom należący do Alberta Freya. Pochodzący z Europy architekt, uczeń Le Corbusiera, zaprojektował ten niewielki, 75-metrowy budynek w sposób możliwie najmniej inwazyjny dla otaczającej przyrody. Wtopiona w zbocze góry San Jacinto lekka stalowa konstrukcja kojarzona jest przede wszystkim za sprawą skały przechodzącej przez jedną ze szklanych ścian domu. Obok betonu, stali, aluminium i szkła Frey zastosował swój ulubiony materiał, blachę falistą, którą wykorzystał jako pokrycie dachu. Na niewielkiej działce udało się również zmieścić podwieszone patio z basenem, które pełni jednocześnie funkcję zadaszenia nad położonymi niżej miejscami parkingowymi.

Wielbiciele mniej ascetycznych form mogli odwiedzić rezydencję Franka Sinatry, zaprojektowaną przez E. Stewarta Williamsa. Piosenkarz, który w 1947 roku zapragnął zbudować letni dom w Palm Springs, początkowo chciał zbudować willę w stylu gregoriańskim. Za namową Williamsa zdecydował się na prostą, nowoczesną formę nawiązującą do stylu międzynarodowego. Rezydencja o powierzchni 420 m2, składająca się z 4 sypialni i olbrzymiego basenu w kształcie podobno przypadkowo przypominającym fortepian, została zbudowana na życzenie inwestora w zawrotnym tempie – w pół roku. Równie szybko stała się inspiracją dla kolejnych przybyszy z Hollywood, ukierunkowując stylistycznie rozwój architektoniczny okolicy.

Oprócz zwiedzania domów podczas Modernism Week Fall Preview odbyło się kilka wycieczek pieszych po najbardziej popularnych częściach miasta, wykłady poświęcone historii miasta i prezentacje historycznych zdjęć Palm Springs. Poza tym imprezie towarzyszyło wiele dodatkowych atrakcji niekoniecznie związanych z architekturą. Festiwal bowiem przyciąga do Palm Springs nie tylko miłośników architektury, ale również projektantów mody, wnętrz, kolekcjonerów mebli, starych samochodów czy fanów serialu "Mad Men". Masowy i rozrywkowy charakter nadają wydarzeniu liczne bankiety i koktajle organizowane w prywatnych domach, a także wieczorne imprezy festiwalowe. Na ulicach nie brakuje ludzi w strojach vintage, przechadzających się od drzwi do drzwi licznych second-handów. Promocja miasta poprzez modę retro przynosi lokalnym przedsiębiorcom solidny zastrzyk finansowy, oceniony w 2014 roku na 17 milionów dolarów.

Najbliższy Modernism Week zaplanowany jest na 11-21 lutego 2016 roku, a jednym z najważniejszych punktów programu będzie cykl wydarzeń związanych z twórczością Williama Krisela. Architekt ten jako pierwszy wykorzystał piękno i funkcjonalność modernistycznych koncepcji w planowaniu osiedli mieszkaniowych, wpływając na styl życia tysięcy amerykańskich rodzin. Jego współpraca z lokalnym deweloperem, firmą Alexander Construction Company, zaowocowała realizacją projektów na masową skalę. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych powstało ponad 40 tysięcy budynków według projektu Krisela. W planach festiwalu jest zwiedzanie zaprojektowanych przez niego osiedli, pokaz filmu dokumentalnego o Kriselu, ceremonia nazwania jednej z ulic jego imieniem oraz oficjalna premiera pierwszej książki o architekcie: "William Krisel’s Palm Springs: The Language of Modernism". Dziewięćdziesięciodwuletni architekt wygłosi również wykład poświęcony swojej twórczości. W przyszłym roku po raz pierwszy festiwal odbędzie się także poza granicami miasta – planowana jest wycieczka do zaprojektowanej w 1959 roku przez Alberta Freya mariny jachtowej w związku z uzyskaniem wpisu tego budynku do krajowego rejestru obiektów historycznych (National Register of Historic Places), co gwarantuje przetrwanie w niezmienionym kształcie.

Głównym zagrożeniem powojennej architektury są rosnące ceny gruntu, na którym się znajduje. W Polsce boryka się ona z dodatkowym obciążeniem – ideologicznym – co zaburza widzenie zalet posiadania powojennych obiektów i możliwości wykorzystania ich obecności w szerszym kontekście. Dla porównania, gdy w Palm Springs organizowany był pierwszy Modernism Week, w CSW Łaźnia odbyła się wystawa pt. "Niechciane dziedzictwo. Różne oblicza architektury nowoczesnej w Gdańsku i Sopocie" (2005), której celem było wzbudzenie publicznej debaty na temat konieczności ochrony modernistycznej architektury. W kolejnym roku Grupa Projektowa CENTRALA ogłosiła postulat: "Respekt dla Moderny. Szacunek wobec innowacji i odwagi ludzi tworzących pomimo PRL-u" i zorganizowała cykl wydarzeń zwracających uwagę na wartość posiadanych w Warszawie obiektów: nieistniejący już dziś pawilon Chemii (zburzony w 2008), Supersam (zburzony w 2006) oraz eksperymentalne domy kopułowe projektu Andrzeja Iwanickiego na Ochocie i łupinowe konstrukcje dworców Ochota i Powiśle zaprojektowane przez Arseniusza Romanowicza. Kilka lat później, w tym samym czasie, gdy Palm Springs przygotowuje się na pobicie kolejnego rekordu frekwencji i wpływów podczas Modernism Week, Warszawa żegna się z kolejnymi obiektami - Sezamem oraz Emilią.

Modernism Week Fall Preview, Palm Springs, Kalifornia, USA, 9-12.10.2015.

City Hall, Palm Springs, Kalifornia, 1953-1957. Architekci: Albert Frey, John Porter Clark, Robson Chambers, E. Stewart Williams
City Hall, Palm Springs, Kalifornia, 1953-1957. Architekci: Albert Frey, John Porter Clark, Robson Chambers, E. Stewart Williams

Frey House II, Palm Springs, Kalifornia, 1963-1964. Architekt: Albert Frey
Frey House II, Palm Springs, Kalifornia, 1963-1964. Architekt: Albert Frey

Frey House II, Palm Springs, Kalifornia, 1963-1964. Architekt: Albert Frey
Frey House II, Palm Springs, Kalifornia, 1963-1964. Architekt: Albert Frey

Frey House II, Palm Springs, Kalifornia, 1963-1964. Architekt: Albert Frey
Frey House II, Palm Springs, Kalifornia, 1963-1964. Architekt: Albert Frey

"Twin Palms" Frank Sinatra House, Palm Springs, Kalifornia, 1947. Architekt: E. Stewart Williams.
"Twin Palms" Frank Sinatra House, Palm Springs, Kalifornia, 1947. Architekt: E. Stewart Williams.

"Twin Palms" Frank Sinatra House, Palm Springs, Kalifornia, 1947. Architekt: E. Stewart Williams.
"Twin Palms" Frank Sinatra House, Palm Springs, Kalifornia, 1947. Architekt: E. Stewart Williams.

Twin Palms Estates, Palm Springs, Kalifornia, 1957-1958, Alexander Construction Company. Architect: William Krisel.
Twin Palms Estates, Palm Springs, Kalifornia, 1957-1958, Alexander Construction Company. Architect: William Krisel.

Kaufmann Desert House, Palm Springs, Kalifornia, 1946. Architekt: Richard Neutra.
Kaufmann Desert House, Palm Springs, Kalifornia, 1946. Architekt: Richard Neutra.

Donald Wexler Steel Homes, Palm Springs, Kalifornia, 1962, Alexander Construction Company. Architekt: Donald Wexler
Donald Wexler Steel Homes, Palm Springs, Kalifornia, 1962, Alexander Construction Company. Architekt: Donald Wexler