Setka w Obiegu. 100 najważniejszych osób w polskiej sztuce. W dyskusji na temat wydanej niedawno przez CSW Zamek Ujazdowski książki pt. "Nowe zjawiska w sztuce polskiej po 2000" Paweł Leszkowicz powiedział, że "to po prostu zachęta, by inne instytucje, które mają władzę finansową wydawania swoich książek, tworzyły własne zjawiska w sztuce polskiej i wzbogacały nam ten obraz". To godne uwagi, a zarazem nie tak często spotykane stanowisko: nie narzekać, wziąć w nawias fakt, że każdy ranking jest "ustanowieniem władzy symbolicznej", a dostrzec, że ocena jest w istocie impulsem do działania i dyskusji. Czytaj wstęp redakcji Obiegu, tekst Piotra Bazylko i Krzysztofa Masiewicza oraz ranking "Setka w Obiegu"...

Uwaga, uwaga!
możliwość komentowania o czym mowa poniżej, nastapi w najbliższych dniach.

Setka w Obiegu. 100 najważniejszych osób w polskiej sztuce

W dyskusji na temat wydanej niedawno przez CSW Zamek Ujazdowski książki pt. "Nowe zjawiska w sztuce polskiej po 2000" Paweł Leszkowicz powiedział, że "to po prostu zachęta, by inne instytucje, które mają władzę finansową wydawania swoich książek, tworzyły własne zjawiska w sztuce polskiej i wzbogacały nam ten obraz". To godne uwagi, a zarazem nie tak często spotykane stanowisko: nie narzekać, wziąć w nawias fakt, że każdy ranking jest "ustanowieniem władzy symbolicznej", a dostrzec, że ocena jest w istocie impulsem do działania i dyskusji.

Podobne cele spowodowały, że zdecydowaliśmy się na przedstawienie "Setki w Obiegu" - pierwszej polskiej odpowiedzi na rankingi w rodzaju "Kunstkompass". Skoro bowiem na prywatny użytek i tak kreślimy w myślach mapy zależności poszczególnych ośrodków i osób, a niekiedy wręcz dopatrujemy się głównego motoru polskiej sztuki w relacjach personalnych - oto ranking. Jawny, rozległy, konkretny.

Kształt "Setki w Obiegu" przygotowali autorzy bloga "ArtBazaar" Piotr Bazylko i Krzysztof Masiewicz, a "Top Ten" polskiej sztuki zgodził się sportretować Mariusz Tarkawian. Logo zaprojektował odpowiedzialny za wizualną oprawę drukowanego "Obiegu" Grzegorz Laszuk.

Bazylko i Masiewicz to ludzie patrzący na personalne i instytucjonalne meandry polskiej sztuki z dystansu, a przy tym osoby całkowicie niezależne instytucjonalnie i finansowo, z jasno określonym statutem (kolekcjonerzy i w najlepszym znaczeniu tego słowa fani sztuki). Ich lista respektuje niepodważalne fakty, ale ma też wiele ożywczego subiektywizmu.

Ze swojej strony postanowiliśmy dodać kategorie, które, jak sądzimy, stanowić będą użyteczny punkt odniesienia dla recepcji "Setki". Warto bowiem dostrzec, że polska sztuka stoi artystami i dyrektorami instytucji publicznych, podczas gdy w rankingach globalnych prym wiodą galerzyści i kolekcjonerzy. Wyniki są więc zaskakujące, ale tylko pozornie. Wyraźna obecność przedstawicieli instytucji sztuki (czy też, jak chciał Mieczysław Porębski, "metakrytyków") to raczej przejaw normalności: znak, że sprawna instytucja jest w stanie wpływać na kształt współczesnej kultury, i - co ważniejsze - że do głosu zaczynają być dopuszczani ludzie świadomi roli, jaką odgrywają narzędzia systemowe.

Oczywiście trudno jednoznacznie zadekretować, czy dana osoba jest "bardziej kuratorem" czy "bardziej dyrektorem" - to jak mierzenie zawartości cukru w cukrze - niemniej bez trudu można ustalić, za sprawą której funkcji bardziej kształtuje polskie życie artystyczne. Stąd w końcowym zestawieniu braliśmy pod uwagę tylko istotniejszą specjalność - i ta też widnieje na liście. Poza wszystkim, dokonane wybory - kategorii i osób - to przyczynek do dyskusji. Rzeczowy spór mobilizuje intelekt, niech więc pojawi się jak najszybciej, choćby za sprawą komentarzy dodawanych przez czytelników bezpośrednio pod tekstem (z doświadczeń związanych z "Obiegiem" blogerów wynika, że to najlepsza rama dla internetowych - choć nie wirtualnych - debat).

We wspomnianej dyskusji (której zapis niebawem opublikujemy) Paweł Leszkowicz nieco ironicznie przyrównał schemat zawarty w "Nowych zjawiskach w sztuce polskiej po 2000" do słynnego wykresu Alfreda Barra, po czym powiedział: "Nas interesuje Wasz schemat, a nie schemat Barra". Oto więc nasza odpowiedź: "Setka w Obiegu". Mamy nadzieję, że powróci ona za rok, a wcześniej stanie się istotnym punktem odniesienia w dyskusjach o polskiej sztuce najnowszej.

Zapraszamy do lektury. I rozmowy.

Jakub Banasiak, Grzegorz Borkowski, Adam Mazur

Rys.poniżej M. Tarkawian

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

Parnas polskiej sztuki

Początkowo lista "najważniejszych osób w polskiej sztuce najnowszej" miała zawierać 20 nazwisk. Szybko jednak zaczęła rosnąć. Najpierw 50, później 75, by ostatecznie zamknąć się na 100. Mimo to dla wielu osób zabrakło miejsca. I to jest jak najbardziej pozytywne, potwierdza bowiem, że polski świat sztuki nie jest bynajmniej mały. Daje także nadzieję na rotację w przyszłych wydaniach "Setki".

Pomysł, którego efekty widnieją niżej, narodził się kilka miesięcy temu. Zaczęło się od tego, że zastanawialiśmy się, kto jest największym autorytetem w polskim świecie sztuki, czyja opinia waży najwięcej, kto ma największy wpływ na decyzje zakupowe kolekcjonerów (instytucjonalnych i prywatnych) oraz nad tym, czyje wybory kuratorskie skutkują najlepszymi wystawami. Sukcesy polskiej młodej sztuki za granicą kazały zapytać też o "matki" i "ojców" tych wydarzeń, co znalazło odzwierciedlenie w naszej liście. Tak więc gdy redakcja "Obiegu" poprosiła nas o przygotowanie takiej listy, nie wahaliśmy się ani chwili.

W zestawieniu znaleźli się artyści, kuratorzy, krytycy, redaktorzy naczelni magazynów o sztuce, marszandzi, osoby zarządzające placówkami publicznymi, dziennikarze oraz kolekcjonerzy (co, jako zaniedbane pole polskiej sztuki, było dla redakcji "Obiegu" bardzo istotne). Ustalając hierarchię, staraliśmy się kierować osiągnięciami poszczególnych osób z ostatnich kilku lat. Okazało się, że zdecydowanie najliczniejszą grupę stanowią artyści oraz (choć jest już ona o ponad połowę mniejsza) dyrektorzy instytucji publicznych. Wszystko wskazuje natomiast na to, że w przyszłym roku przybędzie galerzystów, bo to przecież w 2007 roku w Warszawie, Poznaniu i Krakowie powstało kilka interesujących galerii komercyjnych. Na razie młode inicjatywy, nie tylko komercyjne zresztą, umieściliśmy pod wspólnym hasłem "młode polskie galerie". Czas pokaże, które z nich zafunkcjonują jako osobne byty, a wybór danego galerzysty (galerzystki) stanie się znakiem jakości.

Co łatwo zauważyć, na liście figuruje tylko czwórka kolekcjonerów. Pokazuje to, że Polska ciągle jest w tym zakresie krajem specyficznym, z kilkoma dosłownie znanymi kolekcjami prywatnymi. Jest co prawda kilka znakomitych kolekcji sztuki najnowszej, ale ich właściciele chcą pozostać anonimowi. Szanując ich decyzję, nie umieściliśmy ich na liście. Chętnie natomiast uhonorowalibyśmy polskiego organizatora targów sztuki najnowszej - Art Warsaw, Art Cracow czy Art Poznan - w zależności od tego władze jakiego miasta by je zorganizowały. Niestety, na razie w tej sprawie nie widać światełka w tunelu. Ba... chyba nawet jeszcze tego tunelu nie zbudowano - o lokomotywach nie wspominając.

Jaki obraz polskiego świata sztuki otrzymujemy po lekturze naszej listy? W odróżnieniu od podobnych list przygotowywanych na Zachodzie, na naszej dominują nazwiska artystów. Ich sukces na światowych salonach sztuki sprawił, iż poszczególne nazwiska stały się rozpoznawalnymi "znakami handlowymi". To z kolei otworzyło drogę do uznanych instytucji publicznych oraz prywatnych, a także umożliwiło współpracę i kontakty z uznanymi kuratorami. To buduje "siłę" nazwiska, ale summa summarum także kapitał symboliczny całej polskiej sztuki. I jest to chyba wynik znamienny - w Polsce ciągle "docieramy się" instytucjonalnie, kariery zaś, a co za tym idzie uznanie, to ciągle efekt jednostkowego zaangażowania, pasji... i pieniędzy.

W przeciwieństwie do artystów i kuratorów związanych z galeriami prywatnymi, sukcesów międzynarodowych nie doświadczyły pozostałe środowiska związane z polską sztuką (poza pewnymi wyjątkami, obecnymi na liście). Polskie instytucje publiczne - znowu: poza nielicznymi wyjątkami - nie podejmują prób tworzenia wystaw, kolekcji czy też wydarzeń ponadregionalnych, pokazywania sztuki w szerszym niż krajowy kontekście. Miejmy nadzieję, że zmieni się to wraz z powstaniem Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Że za artystami i ich galeriami w myśl hasła "W sztuce marzenia stają się rzeczywistością" pójdą następni.

Piotr Bazylko i Krzysztof Masiewicz

SETKA W OBIEGU. 100 najważniejszych osób w polskiej sztuce

LEGENDA:
A - artysta
D - dyrektor instytucji publicznej
DA - właściciel domu aukcyjnego
G - galerzysta
KU - kurator
KO - kolekcjoner
KR - krytyk
MA - magazyn o sztuce lub tytuł często podejmujący artystyczne tematy
ME - mecenat (publiczny bądź prywatny)
P - pedagog
RN - redaktor naczelny


setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

1. Joanna Mytkowska D
Historyczka sztuki, krytyczka i kuratorka. W czerwcu ubiegłego roku objęła stanowisko dyrektora Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Współzałożycielka warszawskiej Fundacji Galerii Foksal. Jedna z najpiękniejszych karier w polskim świecie sztuki. Wspaniałe CV z doświadczeniem pracy dla najlepszych instytucji publicznych i prywatnych na świecie (np. Centrum Pompidou). Wyjątkowe (nawet w skali światowej) połączenie doświadczeń i sukcesów na polu komercyjnym i menedżerskim. Wspólnie z Adamem Szymczykiem i Andrzejem Przywarą przetarła szlaki promocji polskiej sztuki za granicą i wprowadziła na rynek światowy wielu istotnych artystów. Ma unikalną szansę stworzenia z warszawskiego MSN instytucji wystawienniczej istotnej w obiegu światowym (z naciskiem na Europę Środkowo-Wschodnią). Otwartym pozostaje pytanie, czy realizacja MSN będzie przebiegać zgodnie z planem (nie trzeba przypominać zawirowań związanych z konkursem), a jeśli nie - czy Mytkowska nie dostanie ciekawszej propozycji z zagranicy...

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

2.Adam Szymczyk D
Kurator i krytyk, pierwotnie związany z Fundacją Galerii Foksal. Podobnie jak Joanna Mytkowska przykład bajecznej kariery w świecie sztuki. Współtwórca Fundacji Galerii Foksal, od 2003 roku dyrektor prestiżowej Kunsthalle w Bazylei, dwa lata temu wybrany na głównego kuratora piątego berlińskiego Biennale. W ubiegłym roku jako pierwszy Polak w historii znalazł się na liście Power100 magazynu "Art Review" - na 92 miejscu. W naszym rankingu jest o 90 oczek wyżej.

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

3.Anda Rottenberg D
Historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka, animatorka polskiego życia artystycznego. Przez wiele lat kierowała galerią Zachęta. Przez chwilę była Przewodnicząca Rady Programowej Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Szerszej publiczności dała się ostatnio poznać jako autorka książki "Sztuka w Polsce 1945 -2000". Nawet będąc w cieniu aktualnych wydarzeń, pozostaje niekwestionowanym autorytetem w polskim świecie sztuki.

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

4.Andrzej Przywara G
Kurator związany z Fundacją Galerii Foksal. Współtwórca i współautor jej sukcesu. Obecnie numer jeden w Fundacji. Fenomen FGF to stworzenie "znaku handlowego", jakiego mogą pozazdrościć wszelkie przedsięwzięcia komercyjne, jakie powstały w naszym kraju - i wiele za granicą. Zaskakujące, iż wiele nowych galerii na całym świecie wskazuje FGF jako modelowy przykład kariery w świecie sztuki. Na ostatnich targach Frieze FGF docenił między innymi Sir Nicolas Serota, szef Tate Modern. Z kolei w ubiegłym roku trójka artystów z Fundacji - Paweł Althamer, Monika Sosnowska i Artur Żmijewski - stanowiła polską "reprezentację" artystów średniego pokolenia na tzw. Grand Tour. Pod koniec zeszłego roku FGF w dawnym mieszkaniu Edwarda Krasińskiego otworzyła Instytut Awangardy, quasi instytucję i kolejną zaskakującą inicjatywę w swoim dorobku.

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

5.Wilhelm Sasnal A
Jeden z nielicznych w naszym kraju artystów łączących uznanie krytyków i historyków sztuki z sukcesem komercyjnym oraz popularnością znaną do tej pory z rynków muzyki czy filmu. Zdobywca kilku prestiżowych nagród, między innymi Vincent Award (2006). Sasnal jest także najbardziej popularnym i cenionym polskim artystą na rynku światowym. Jego pozycja nie wynika jedynie z uznania wśród profesjonalistów, ale również, co nie mniej istotne, wśród artystów młodszego pokolenia, którzy wskazują Sasnala jako punkt odniesienia dla własnej twórczości. "Wpływowość" Sasnala na polską sztukę może zamanifestować się też w tym, że osoby z zagranicy kolejnych artystów często szukają według klucza narodowego. Dzięki temu odnajdują innych polskich artystów, pokazując ich szerokiemu audytorium na świecie. W ten sposób tworzy się coś, co Paweł Leszkowicz określił mianem "Młodej Sztuki z Polski" (YPA - Young Polish Art). W tym kontekście można uznać Sasnala za ambasadora polskiej sztuki w globalnym art worldzie. Nie bez znaczenia jest też to, iż artysta ten ma naturalne predyspozycje do bycia ikoną popkultury. Nie ucieka przed popularnością, jest zaangażowany w wiele inicjatyw nie związanych ze sztuką.

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian


setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

6.Łukasz Gorczyca i Michał Kaczyński G
Twórcy unikalnego na polu polskiego świata sztuki fenomenu artystycznego, menedżerskiego i komercyjnego, czyli warszawskiego Rastra. W ciągu ostatnich kilku lat zdefiniowali polski rynek sztuki. Byli pionierami w wielu dziedzinach - sposobu prowadzenia galerii komercyjnej, sposobu współpracy z artystami, z kolekcjonerami, modelu krytyki artystycznej czy w końcu promocji sztuki wśród tzw. młodego pokolenia. Przecierali drogi, którymi teraz podąża wiele młodszych galerii. Otworzyli rynek sztuki dla rówieśników (dzisiejszych trzydziestolatków), znaleźli kontakt z grupami niedocenianymi/niezauważanymi przez starszych kolegów z branży. Pytanie brzmi: co dalej? Cudowne dzieci wkraczają w wiek młodzieńczy, rosną oczekiwania krajowych i zagranicznych klientów. Czy projekt świetlicy przetrzyma kolejne lata, czy też zaskoczą nas czymś nowym? Czy wystawa "Raster Haircut" w Nowym Jorku jest zapowiedzią nowego kierunku rozwoju?

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

7. Piotr Uklański A
Od kilkunastu lat mieszka i tworzy między Nowym Jorkiem a Warszawą. W 2006 roku jego prace odnosiły spektakularne sukcesy na wielu płaszczyznach. "Summer Love" stał się rewelacją wykraczającą poza świat sztuki najnowszej (entuzjastyczne przyjęcie na festiwalu filmowym w Wenecji), głośnych "Nazistów" sprzedano za ponad milion dolarów na aukcji w Londynie. Projekt z logo Solidarności w Stoczni Gdańskiej był strukturalnie wtórny w stosunku do "Papieża", niemniej w kraju stał się głośnym wydarzaniem medialnym. W ubiegłym roku miała także miejsce retrospektywa w Sezession w Wiedniu. Wspomniany "Papież" oznaczony jest "numerem 1" w kolekcji MSN.

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

8.Paweł Althamer A
Co roku zaskakuje świetnymi pomysłami. W minionym roku było to przenośne stoisko targowe, sprzedane wprost do Tate Modern na targach Frieze w Londynie i "Ścieżka" na Münster Skulpture Projekte. Poza tym, który z polskich artystów (nie tylko sztuk pięknych, ale również filmowców) zrobił w ubiegłym roku projekt z Jude Law?

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

9.Mirosław Bałka A
Klasyk polskiej sztuki, ale także pedagog poznańskiej ASP. Przez lata nasz "eksportowy" twórca podawany za przykład, że Polacy też istnieją w światowym obiegu sztuki. Dziś, mimo sukcesów młodszych artystów, jego pozycja jest nadal niezwykle wysoka. Plus ubiegłoroczna wystawa w Bunkrze Sztuki.

setka w Obiegu rys. M. Tarkawian

10.Agnieszka Morawińska D
Dyrektorka warszawskiej Zachęty. Wilhelm Sasnal, zapytany, czemu chce mieć wystawę w Zachęcie, odpowiedział: "Bo to dobre miejsce". My dodamy, że wpływowe i mimo wieku młode. Na przełomie lat 2006 i 2007 Morawińska była kuratorką wystawy "Malarstwo polskie XXI wieku" - niezbyt udanej, ale w pewnym sensie przełomowej. Pokaz ten spowodował bowiem wzrost zainteresowania młodą polską sztuką - głównie dzięki temu, że można było w końcu obrazy młodych twórców zobaczyć w Polsce.

11.Grzegorz Kowalski P
Twórca całej szkoły artystów, czyli absolwentów Wydziału Rzeźby, tzw. Kowalni. Spod jego ręki wyszli tacy twórcy jak Paweł Althamer, Katarzyna Kozyra, Artur Żmijewski czy Anna Konik. Kontynuator metody pedagogicznej Oskara Hansena i Jerzego Jarnuszkiewicza, tak zwanej formy otwartej. Bez wątpienia pedagog, który miał największy wpływ na sztukę polską ostatniego osiemnastolecia.

12. Monika Sosnowska A
Jej projekt "1:1" był jednym z najciekawszych na ubiegłorocznym Biennale w Wenecji. Coraz częściej jej prace mają w sobie więcej z architektury niż sztuk pięknych. Nawiązanie do modernizmu - prorocze, nie tylko biorąc pod uwagę to, co się stało z warszawskim Supersamem. W bieżącym roku planowana jest jej wystawa w Schaulager, niezwykle prestiżowej szwajcarskiej instytucji.

13.Aneta Szyłak D
Kuratorka i historyczka sztuki. Dyrektorka Instytutu Sztuki Wyspa w Gdańsku - jednej z najciekawszych przestrzeni publicznych w Polsce. Co istotne, Szyłak stworzyła Wyspę mimo bardzo trudnych warunków pracy, a właściwie mimo braku współpracy z władzami Gdańska. W maju Wyspa pokaże kolekcję polskiej sztuki najnowszej ze zbiorów fundacji. Będzie to o tyle ciekawe, że przefiltrowane przez zespół międzynarodowych kuratorów.

14.Jarosław Suchan D
Historyk, kurator i krytyk sztuki. Dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi. Na pewno ten rok będzie należał do niego, bo na jesień planowane jest otwarcie Międzynarodowej Kolekcji Sztuki XX i XXI wieku w nowych przestrzeniach wystawienniczych. Jest to o tyle ciekawe, że ową przestrzenią będzie centrum Manufaktura - galeria handlowa i rozrywkowa. Za jego sprawą w MSŁ coś niewątpliwie drgnęło.

15.Sebastian Cichocki D
Jeszcze szef bytomskiej Kroniki, z której uczynił modelowy przykład nowoczesnej, dynamicznej instytucji publicznej. Niestety, nie dostrzegły tego lokalne władze. Cichocki to przykład nowej fali w prowadzeniu polskich instytucji publicznych. Równie dobrze czuje się na lokalnym bytomskim podwórku, jak i na międzynarodowej imprezie w Wenecji. Energia, umiejętności i wiedza, z których wynika pewność w prowadzeniu instytucji. Bieżący rok pokaże, która instytucja pierwsza "kupi" Cichockiego. Niektórzy uważają, że już kupiło go Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie...

16.Katarzyna Kozyra A
Reprezentowała Polskę na 47 Biennale w Wenecji w 1999 roku, gdzie otrzymała honorowe wyróżnienie. Każda nowa praca Kozyry staje się wydarzeniem artystycznym w naszym kraju. Tak było także z fenomenalnym projektem "W sztuce marzenia stają się rzeczywistością" (kurator Hanna Wróblewska).

17.Monika Szewczyk D
Historyczka sztuki, kuratorka, dyrektorka Galerii Arsenał w Białymstoku. Nigdy nie bała się pokazywać sztuki trudnej i kontrowersyjnej, a dodajmy, że władze Białegostoku nie należą do najłatwiejszych we współpracy. Dodatkowo współtwórczyni jednej z najlepszych publicznych kolekcji sztuki - Kolekcji II Galerii Arsenał.

18. Artur Żmijewski A
Za sprawą szeroko dyskutowanego manifestu "Stosowane sztuki społeczne" autor jednej z największych niespodzianek w sztuce polskiej ubiegłego roku. Redaktor artystyczny "Krytyki Politycznej", redaktor książki "Drżące ciała". Na documenta w Kassel pokazał nowy film - "Oni". Obecnie na stypendium w Berlinie.

19. Krzysztof Wodiczko A
Jeden z najbardziej znanych polskich artystów na świecie. Od połowy lat siedemdziesiątych mieszkający za granicą. W zeszłym roku otrzymał doktorat honoris causa poznańskiej ASP, zaś w tym planowana jest jego duża wystawa w Polsce.

20.Obieg MA
Miejsce, skąd większość z nas rozpoczyna poszukiwanie informacji o sztuce - nie tylko w Internecie, ale w polu całości dostępnych źródeł. Konsekwentnie rozwijany portal obejmuje całe spektrum spraw związanych ze sztuką: od życia towarzyskiego po analizy i teksty krytyczne najlepszych autorów w Polsce. W co trudno uwierzyć, strona powstała zaledwie trzy lata temu, na przełomie lat 2004 i 2005 - co jest zasługą Adama Mazura i Grzegorza Borkowskiego. W lipcu ubiegłego roku do składu redakcji dołączył Jakub Banasiak.

21.Robert Kuśmirowski A
Jeden z tych twórców, dla których nie ma rzeczy niemożliwych. Zaczynał od podrabiania biletów, legitymacji szkolnych i… "Trybuny Ludu". Teraz pracowicie tworzy nieprawdopodobne instalacje - jakby wziął sobie do serca hasło Katarzyny Kozyry "W sztuce marzenia stają się rzeczywistością". My z kolei marzymy o projekcie tego artysty na Art Unlimited na Art Basel w Bazylei.

22.Grażyna Kulczyk KO
W ubiegłym roku po raz pierwszy mogliśmy zobaczyć część kolekcji Grażyny Kulczyk - na wystawie w Starym Browarze w Poznaniu. Dodajmy, że kolekcji niezwykle eklektycznej i ostatnio bardzo mocno zmieniającej się na lepsze. Już wkrótce oficjalne ogłoszenie budowy stałego miejsca dla jej prezentacji. Budynek zaprojektuje słynny architekt Tadao Ando i tak oto sposób wyprzedzi Warszawę w tej dziedzinie. Wszystko to dzięki pasji i pieniądzom jednej tylko osoby.

23.Zofia Kulik A
Ubiegły rok był dla niej wyjątkowo udany - znakomita recepcja jej twórczości (zarówno tej indywidualnej, jak i tworzonej wspólnie z Przemysławem Kwiekiem), a przede wszystkim niezwykle mocna pozycja na documenta. Skończona właśnie wystawa w galerii Le Guern pokazuje, że Zofia Kulik nie traci tempa.

24.Wojciech Kozłowski D
Kurator i dyrektor zielonogórskiej BWA. Mało który dyrektor placówki publicznej ma odwagę pokazywać tylu debiutantów, co szef BWA w Zielonej Górze. Jednak to właśnie dzięki temu zielonogórska BWA często jest miejscem debiutu (w instytucjach publicznych) całej plejady późniejszych uznanych artystów. W ubiegłym roku byli to Przemek Matecki (na przełomie 2006 i 2007) i Basia Bańda. W tym roku - Tomek Kowalski.

25.Zbigniew Libera A
Cały ubiegły rok spędził w Grecji, nie miał żadnej wystawy indywidualnej oprócz pokazu w wiedeńskiej galerii Krinzinger, ale mimo to jego wpływ na polską sztukę jest niesłychanie duży. Takie projekty jak "Lego", "Pozytywy" czy "Mistrzowie" już teraz znajdziemy w podręcznikach historii polskiej sztuki. Jego droga twórcza stanowi modelowy wręcz przykład jak najlepiej pojmowanej niepokorności. Obecnie Libera przeniósł się do Pragi - pozostaje nam obserwować, co z tego wyniknie.

26.Jarosław Modzelewski A
Poza działalnością artystyczną prowadzi pracownię na warszawskiej ASP. Niegdyś członek najsłynniejszej grupy artystycznej (sekstetu) w polskiej sztuce - Gruppy. Jego twórczość jest i była inspiracją dla wielu absolwentów uczelni artystycznych. Ulubiony artysta wielu kolekcjonerów w Polsce.

27. Leon Tarasewicz P
Twórca jednej z najciekawszych pracowni artystycznej w polskim systemie kształcenia. Niezwykle oryginalny i niezmiennie aktywny malarz. Osobowość.

28.Andrzej Starmach G
Historyk sztuki i marszand, pionier polskiego galernictwa, właściciel Galerii Starmach w Krakowie. Człowiek instytucja. Pierwszy Aukcjoner Rzeczypospolitej (oczywiście na aukcjach charytatywnych).

29.Monika Branicka G
Do niedawna kuratorka, dziś galerzystka. Trzeba dużej odwagi, by zdecydować się na otwarcie galerii w mieście, gdzie konkurencja jest gigantyczna (co najmniej 400 galerii). A jednak Galerie Magazin ma szansę stać się bardzo ważnym miejscem promocji polskiej sztuki w Berlinie.

30.Wojciech Krukowski D
Dyrektor CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie - jednego z najważniejszych miejsc dla polskiej sztuki. Sam pozostaje w cieniu.

31.Adam Budak KU
Kurator Manifesta 7, a na stałe Kunsthaus w Grazu (Austria).

32.Paweł Leszkowicz KU
Krytyk, pedagog na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, w ubiegłym roku kurator wystawy kolekcji Grażyny Kulczyk. Niestrudzony propagator dyskursów queerowych. To on stworzył nieco ironiczny - jednak dziś już chyba mniej, niż w momencie powstawania - termin "Young Polish Art" (YPA). Autor ważnego tekstu "Czy twój umysł jest pełen dobroci?" opublikowanego na stronie Obieg.pl.

33.Joanna Rajkowska A
W ubiegłym roku furorę, nie tylko w świecie sztuki, zrobił jej "Dotleniacz" (kurator Kaja Pawełek/CSW Zamek Ujazdowski). O "Palmie" wspominać nie trzeba. Otrzymała Paszport Polityki za 2008 rok. Te prace to dwie jaskółki polskiej sztuki w przestrzeni publicznej, które niestety nie czynią wiosny.

34.Łukasz Ronduda KU
Wybitny specjalista od sztuki nowych mediów. Rekonstruuje historię polskiej neoawangardy, ocalając od zapomnienia kolejnych zapoznanych twórców. Bez jego pracy historia polskiej sztuki ostatnich kilku dziesięcioleci wyglądałby inaczej. W minionym roku kurator wybitnej wystawy "1,2,3…Awangarda", która z powodzeniem objeżdża najważniejsze europejskie muzea. Wykładowca warszawskiej SWPS. Pisze do "Obiegu" i "Piktogramu".

35.Józef Robakowski A
Niczym wino - ciągle twórczy i z roku na rok coraz bardziej aktualny. Pokaz jego filmów w berlińskiej galerii Magazin zrobił furorę. W ubiegłym roku wydano także box DVD z jego filmami ("Obrazy energetyczne").

36.Hanna Wróblewska KU
Wicedyrektor warszawskiej Zachęty. Szara eminencja Galerii Narodowej (m.in. wystawa Gustava Metzgera). Kuratorka pracująca z Katarzyną Kozyrą.

37.Maria Anna Potocka D
Szefowa krakowskiego Bunkra Sztuki

38.Jan Gryka P
Twórca Galerii Białej w Lublinie. Wychowawca wielu wybitnych młodych artystów, spiritus movens tamtejszego środowiska. Odkrywca talentu Roberta Kuśmirowskiego. Wykładowca wydziału Wychowania Artystycznego UMCS w Lublinie.

39.Cezary Bodzianowski A
Jak żaden mu współczesny, stanowi jedność ze sztuką, którą tworzy. Niewidzialny, ale aktywny. Strategia z rynkowego punktu widzenia - teoretycznie - karkołomna. Znakomity ubiegłoroczny projekt dla Galerii Zero z Mediolanu na Art Basel.

40.Dorota Jarecka KR
Krytyczka sztuki, dziennikarka "Gazety Wyborczej". Kilkusettysięczny nakład gazety zapewnia gigantyczny wpływ na opinię publiczną.

41.Paulina Ołowska A
W ubiegłym roku udana wystawa w Metro Pictures w Nowym Jorku, powoli, acz sukcesywnie pnie się w górę. Trafiła ostatnio do jednej z lepszych kolekcji prywatnych - The Sender Collection. Wiadomo też już, że będzie uczestniczką berlińskiego biennale.

42. Roman Opałka A
Jeden z najbardziej rozpoznawalnych artystów polskich w świecie. Jego najsłynniejsze dzieło to cykl Opałka 1965 /1 - ~ dokumentujący przemijanie i upływ czasu. Jego prace funkcjonują w wielu znakomitych kolekcjach na świecie. To właśnie praca Opałki była najdrożej sprzedaną pracą polskiego artysty na targach Art Basel w ubiegłym roku.

43.Krzysztof Musiał KO
Właściciel nowo powstałej galerii aTak w Warszawie. Jeden z nielicznych kolekcjonerów, który ośmielił się pokazać swoją kolekcję szerszej publiczności, co każe uznać go za wzór do naśladowania.

44.Grzegorz Sztwiertnia P
Artysta i pedagog krakowskiej ASP. Posiada nie tylko duży szacunek i autorytet wśród studentów, ale także oryginalny program nauczania.

45.Joanna Zielińska, Magdalena Ujma KU
Duet kuratorski Ex Girls. Tu chyba ostatni raz razem, bo każda z kuratorek coraz wyraźniej kroczy własną drogą. Joanna Zielińska została kuratorką wystaw i kolekcji nowopowstającego CSW Znaki Czasu w Toruniu, natomiast Magdalena Ujma pozostała kuratorką w krakowskim Bunkrze Sztuki. Ta ostatnia jest też bloggerką: prowadzi "Krytyka na skraju załamania nerwowego" - bloga interesującego i unikalnego, tym bardziej szkoda, że tak rzadko uaktualnianego...

46. Zuzanna Janin A, Agnieszka Rayzacher G, Michał Suchora G
Twórcy i kuratorzy warszawskiej galerii lokal_30, która udanie zadebiutowała w ubiegłym roku na targach Liste w Bazylei oraz na targach NADA w Miami.

47.Rafał Bujnowski A
Nieustanny eksperymentator. Pozostając na styku konceptualizmu i malarskiego "mięsa", jego twórczość należy do najbardziej oryginalnych na polu tego zużytego, zdawałoby się, medium. Nowe prace pokazuje obecnie na wystawie w Pradze w Jiri Svestka Gallery obok Dana Pejovschiego.

48.Aneta Marcinkowska-Muszyńska i Marcin Muszyński G
Twórcy i kuratorzy warszawskiej galerii Program. Ciekawe wystawy, współpraca z instytucjami publicznymi oraz coraz częstsze udziały w targach.

49.Stach Szabłowski KU
Niezwykle aktywny kurator warszawskiego CSW, niestrudzony popularyzator młodej sztuki. Pisze o sztuce najnowszej w "Dzienniku" i "Zwierciadle", częsty gość TVP Kultura.

50.Jakub Banasiak KR
Z krytyka blogowego przekształcił się w krytyka pełną gębą. Pod koniec grudnia ubiegłego roku uruchomił własną stronę www.krytykant.pl. Redaktor "Obiegu", współpracuje z "Przekrojem", "Art&Business" i "Exklusiv".

51.Jacek Michalak D
Dyrektor łódzkiej galerii Atlas Sztuki. Przykład na to, ile pasja oraz prywatne pieniądze mogą zdziałać w sztuce. Nigdy dość przypominania, że to w Atlasie Sztuki miały premierę cykle "Mistrzowie" i "Pozytywy" Zbigniewa Libery - o szeregu realizacji, na które nikt inny (czytaj: instytucje publiczne) nie wyłożyłby pieniędzy, nie wspominając.

52.Grzegorz Klaman A
Współzałożyciel i prezes Fundacji Wyspa Progress. Jeden z bardziej radykalnych polskich artystów, konsekwentny i znajdujący szacunek u twórców i kuratorów młodego pokolenia. Człowiek instytucja.

53.Paweł Susid A
Artysta, który przeżywa renesans swojej twórczości. Inspiracja dla młodych twórców, coraz bardziej aktualny - wyprzedził swój czas. Recepcja jego malarstwa, która miała ostatnio miejsce, sprawiła, że dość powszechnie uważa się go za jednego z protoplastów Grupy Ładnie (podczas gdy dotychczas wskazywano głównie na Gruppę). Ciągle pamiętamy jego kapitalną wystawę w Zachęcie, której kontynuacją były wspólne pokazy z Przemkiem Mateckim (w Psie i Rastrze).

54.Magdalena Abakanowicz A
Jedna z najbardziej znanych polskich artystek na świecie. W ubiegłym roku uczestniczyła w słynnej wystawie zbiorowej sztuki feministycznej WACK, eksponowanej w National Museum of Women in Arts w Waszyngtonie.

55.Piotr Voelkel D
Kolekcjoner i dyrektor wielkopolskiej Zachęty, jednej z najbardziej aktywnych w Polsce.

56.Dorota Monkiewicz D
Szefowa polskiej sekcji AICA. Dyrektorka Fundacji Zbiorów Sztuki Współczesnej MNW w Warszawie. W tym roku planowana jest wystawa prac dotąd zebranych przez tę fundację.

57.Agata Smalcerz D
Dyrektorka bielskiej BWA. Organizatorka Bielskiej Jesieni - jednego z najważniejszych konkursów dla młodych artystów w Polsce.

58.Maria Poprzęcka P
Profesor Historii sztuki. Dyrektorka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, od dekady prezes Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Była członkini Rady Programowej Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Popularyzatorka sztuki (np. za sprawą artykułów w "Wysokich Obcasach"), autorka licznych książek. Wychowuje kolejne pokolenia historyków sztuki.

59.Kazimierz Piotrowski KU
Kurator ubiegłorocznej wystawy "Dowcip i władza sądzenia (Asteizm w Polsce)" - przykładu udanej współpracy instytucji publicznej z galerią prywatną. Jego wcześniejsze ekspozycje, w szczególności "Irreligia" i "Inc.", już przeszły do historii. Nam marzy się, by pisał nieco mniej hermetycznie.

60.Deutsche Bank ME
Sponsor i fundator. "Spojrzenia" to jedna z najważniejszych nagród dla młodych artystów w Polsce - choć przy obecnych cenach prac 10 000 euro to zdecydowanie niska nagroda. Niemniej prestiż pozostaje, choć w kontekście ostatniej edycji widać, że aby go zachować, będzie się trzeba sporo natrudzić. Tak czy inaczej - prekursor.

61.Michał Woliński RN
Redaktor naczelny kwartalnika "Piktogram. Talking Pictures Magazine". To jedyny polski tytuł prezentowany w ramach ubiegłorocznych documenta (sekcja documenta 12 magazines).

62.Izabella Gustowska A
Artystka multimedialna. Profesor ASP w Poznaniu, Kierownik bardzo ważnej Katedry Intermediów.

63.Znaki Czasu ME
Program, który w całej Polsce zaktywizował lokalne elity do tworzenia bardzo dobrych kolekcji sztuki najnowszej. Mamy nadzieję, że wraz z nową polityką kulturalną znaczenie Znaków Czasu wzrośnie.

64.Katarzyna Włodarska RN
Redaktorka naczelna "Art&Bussines". Zmienia to pismo na lepsze.

65.Ryszard Woźniak P
Jeden z członków Gruppy. Prowadzi pracownie malarstwa w Katedrze Sztuki i Kultury Plastycznej Uniwersytetu Zielonogórskiego.

66.Jacek Werbanowski RN
Szef Galerii Promocyjnej i kwartalnika EXIT. Twórca aukcji charytatywnej EXITU, która odbywa się co roku w grudniu w Warszawie.

67.Jerzy Nowosielski A
Najdrożej sprzedawany artysta współczesny w polskich domach aukcyjnych. Od kilu lat nie maluje. 7 stycznia skończył 85 lat.

68.Jadwiga Sawicka A
Artystka o rozpoznawalnym stylu, konsekwentnie kroczy wyznaczoną przez siebie drogą. W ubiegłym roku udana wystawa w warszawskiej galerii Czarna.

69.Marcin Maciejowski A
Jego obrazy to dowód, że malarstwo to medium, w którym można oddać współczesność każdej epoki. Znany szerszej publiczności jako rysownik "Przekroju".

70.Marcin Krasny KU
Kurator CSW w Warszawie, prowadzi galerię Okna, w której prezentuje dokonania twórców nieznanych szerszej publiczności. Pisuje do "Dziennika" i "Obiegu".

71.Jan Michalski G
Współtwórca krakowskiego Zderzaka, czyli najważniejszej galerii komercyjnej pierwszej połowy lat 90. (szereg ważnych debiutów). Ostatnio poza głównym nurtem wydarzeń w sztuce polskiej. Oczekujemy reaktywacji.

72.Dariusz i Krzysztof Bieńkowscy KO
Kolekcjonerzy polskiej klasyki współczesności. Fundatorzy nagrody im. Katarzyny Kobro. Nagrody ważnej, bo przyznawanej artystom przez artystów.

73.Paweł Jarodzki P
Malarz,współzałożyciel Luxusu. Prowadzi pracownię malarstwa na wrocławskiej ASP. Kurator tamtejszej BWA Awangarda.

74.Bogna Świątkowska ME
Twórczyni i szefowa Fundacji Bęc Zmiana. Dla sztuki w przestrzeni publicznej zrobiła więcej niż wszyscy urzędnicy razem wzięci. Animatorka kultury w pełnym tego słowa znaczeniu.

75.Jarosław Kozłowski A
Jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu konceptualnego w sztuce polskiej.

76.Aneta Grzeszykowska A
Reanimuje sztukę fotografii. Jej projekt "Untitled Film Stills" zrobił furorę na targach Art Basel i trafił do dobrych kolekcji: m.in. Rubellów czy Muzeum Fotografii w Winterthur.

77.Maria Brewińska KU
Kuratorka warszawskiej Zachęty. W zeszłym roku kuratorowała "Lata Walki" Wilhelma Sasnala i pokaz Billa Violi. Na ten rok planowana jest jej wystawa o roku 1968.

78.Krytyka Polityczna MA
Wydawca "Sasnala. Przewodnika Krytyki Politycznej". Udana współpraca pisarzy, krytyków, malarzy i rysowników. Ostatnio okazyjnie także przestrzeń galeryjna. Dyrektorem artystycznym tytułu został Artur Żmijewski.

79.Piotr Bernatowicz RN
Redaktor naczelny miesięcznika "Arteon". Duży potencjał, zbyt mała aktywność. "Arteon" to chyba jedyny polski miesięcznik za 5 złotych - i nic by się nie stało, gdyby podwojeniu ceny towarzyszyło podwojenie objętości.

80.artinfo.pl ME
Portal stworzony przez Rafała Kameckiego, który dzięki możliwościom Internetu zmienił sposób, w jaki kupuje się sztukę na aukcjach. Prosto, łatwo i przyjemnie. Bez wychodzenia z domu.

81.Cezary Pieczyński G
Szef poznańskiej galerii Piekary, która systematycznie buduje swoją pozycję na europejskim rynku sztuki.

82.Andrzej Szczerski P
Pomysłodawca i szef studiów kuratorskich na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie - o jakości studiów świadczy wysoki poziom wystaw realizowanych przez absolwentów.

83.Dorota Nieznalska A
Jej nazwisko urosło do rangi symbolu. Proces sądowy o uznanie "Pasji" za obrazę uczuć religijnych to objaw negatywnego wpływu polityki na sztukę.

84.Twożywo A
Krzysztof Sidorek i Mariusz Libel. Ikony polskiej sztuki wywodzącej się z ulicy.

85.Jan Tarasin A
Ubiegłoroczna wystawa w CSW ZUJ pokazała, że jego malarstwo się nie starzeje. Wręcz przeciwnie.

86.Agata Smoczyńska-Le Guern oraz Bożena Czubak G
Właścicielka i główna kuratorka warszawskiej galerii Le Guern. W ubiegłym roku świetne wystawy "Wartopia I" Aleksandry Polisiewicz oraz "Desenie" Zofii Kulik.

87.Zofia Krajewska-Szukalska i Konrad Szukalski DA
Czyli dom aukcyjny Agra Art. Oprócz tego Konrad Szukalski jest bloggerem - prowadzi blog www.agraart.blox.pl

88.Sekcja MA
Artystyczny magazyn internetowy. Prestiżowy, o wysokim poziomie merytorycznym. Niestety przez większą część drugiej połowy ubiegłego roku milczał.

89.Monika Małkowska KR
Krytyczka "Rzeczpospolitej". Odświeżyła cykl prezentujący najlepszych polskich kolekcjonerów.

90.Jakub Julian Ziółkowski A
Malarz, rysownik, a ostatnio rzeźbiarz. Fantastyczna kariera, świetne prowadzenie przez FGF i Hauser&Wirth. Najmłodszy artysta na naszej liście. Reprezentuje rocznik 1980.

91.Marek Sobczyk A
Założyciel i członek Gruppy. Przygotował oprawę plastyczną wystawy "Malarstwo polskie XXI wieku" w warszawskiej Zachęcie (złośliwi twierdzili, że lepszą od samej ekspozycji).

92.Piotr Janas A
Malarz związany z Fundacją Galerii Foksal. Trochę na uboczu głównego nurtu, ale jego twórczość to prawdziwe malarskie mięso. Obecnie trwa jego wystawa w bardzo dobrej nowojorskiej galerii Bortolami Gallery.

93.Ewa Małgorzata Tatar KU
Współautorka dwóch głośnych ubiegłorocznych publikacji: "Tekstylia Bis" (dział "sztuka") oraz książki do projektu Romana Dziadkiewicza "Imhibition" (redakcja wraz z Dominikiem Kuryłkiem).

94.Wojciech Fibak KO
Właściciel galerii Fibak w Warszawie. Kolekcjoner polskiej sztuki.

95.Piotr i Marek Lengiewicz DA
Właściciele i szefowie Rempeksu - jednego z czołowych domów aukcyjnych w Polsce.

96.Anna Baumgart A
W ubiegłym roku uczestniczyła w ważnej i prestiżowej wystawie Global Feminism w Brooklyn Museum of Art w Nowym Jorku.

97.Nowe młode galerie G
Ten rok na pewno należał również do nowych polskich galerii. Wymienić należy odświeżony F.A.I.T. (Gaweł i Magdalena Kownaccy) w Krakowie, poznańskiego Psa (Dawid Radziszewski), nowe inicjatywy artystyczne: artpol z Krakowa i starter z Poznania ( w przypadku tych galerii ciężko wymienić jedną osobę) , a także galerie warszawskie: Czarną (Agnieszka Czarnecka), Leto (Marta Kołakowska) oraz M2 (Matylda Prus).

98.Paszporty Polityki ME
Doroczna nagroda tygodnika "Polityka", w tym roku obchodzi jubileusz piętnastolecia. Wielka rola w popularyzacji kultury, w tym sztuki najnowszej. W 2008 roku w dziedzinie sztuk pięknych uhonorowano Joannę Rajkowską.

99.Tomasz Kozak A
Artysta niepokorny. Doskonale czuje zarówno płótno, jak i film. Jego tekst, który można uznać za swego rodzaju manifest (a na pewno jasną deklarację) właśnie ukazał się w najnowszym numerze drukowanego "Obiegu" (1 - 2/ 2007). Kozak nazywa w nim Oskara Dawickiego "błaznującym konferansjerem", dzieło Roberta Kuśmirowskiego zaś "antykwariatem sprzedającym sepiowane pocztówki" - choć jego tekst to nade wszystko wołanie o sztukę intelektualną. Enfant terrible polskiej sztuki?

100.Blogi o sztuce MA
Związane z "Obiegiem" blogi diametralnie zmieniły sposób opisu sztuki. Internet daje szybkość, niezależność i dzięki temu przyciąga osobowości. Oby w tym roku więcej było takich inicjatyw jak Artblox (Paweł Stremski), Hordziej blog (Karol Horodziej), Modelator czy Straszna sztuka (Iza Kowalczyk).

STATYSTYKA Z UWZGLĘDNIENIEM KATEGORII

ARTYŚCI - 36
DYREKTORZY INSTYTUCJI PUBLICZNYCH - 15
KURATORZY - 9
GALERZYŚCI - 10
PEDAGODZY - 8
MECENAT - 5
REDAKTORZY NACZELNI - 4
MAGAZYNY - 4
KOLEKCJONERZY - 4
KRYTYCY - 3
DOMY AUKCYJNE - 2

W rankingu znalazło się 65 mężczyzn i 38 kobiet.