Translacje-Translokacje

: Function ereg() is deprecated in /includes/file.inc on line 649.

Site de Création Contemporain w Palais de Tokyo w Paryżu czyli Centrum Kreacji Współczesnej zostało otwarte 22 stycznia 2002 roku. Jego pomysłodawcami, twórcami a zarazem pierwszymi dyrektorami są : Jérôme Sans - krytyk sztuki, były kustosz Institute of Visual Arts w Milwaukee oraz Nicolas Bourriaud - krytyk sztuki i pisarz, autor książki "Esthétique relationnelle". Pragnęli oni stworzyć w Paryżu nowe miejsce wystawowe przeznaczone do prezentacji sztuki najnowszej, które byłoby zarazem miejscem spotkań, spędzania wolnego czasu oraz ośrodkiem wymiany informacji artystycznej, oferującym możliwość nawiązania bezpośredniego kontaktu z artystami przy okazji licznych konferencji, dyskusji itd. Ich pomysł - pomimo początkowej powszechnej niechęci do nowej instytucji - okazał sie sukcesem, gdyż podczas pierwszych trzech lat działalności Palais de Tokyo, 4000 m2 przestrzeni wystawowej odwiedziło ponad 700 tysięcy zwiedzających, a site web - ponad 3 miliony. Centrum od momentu udostępnienia go publiczności zaproponowało 63 różnego typu wystawy (zbiorowe, indywidualne, tematyczne).

Wernisaż "Translation": z lewej - Marc Sanchez,  jeden z kuratorów wystawy, Jeff Koons (z prawej)
Wernisaż "Translation": z lewej - Marc Sanchez, jeden z kuratorów wystawy, Jeff Koons (z prawej)

Najnowsza ekspozycja "Translation" otwarta została 22 czerwca. Tytuł wystawy jest powtórzeniem tytułu pracy Josepha Kosuth'a pochodzącej z 1966 roku. Należy ona (tak jak wszystkie dzieła zaprezentowane w paryskim pokazie) do systematycznie i starannie gromadzonej od połowy lat 80. ubiegłego stulecia kolekcji, której właścicielem jest grecki miliarder zamieszkały w Atenach - Dakis Joannou. Jest on autentycznym wielbicielem sztuki współczesnej, a jego kolekcja zaliczana jest do najważniejszych zbiorów tego typu w Europie. Dakis Joannou w ciągu dwudziestu lat zakupił dzieła artystów uważanych za najbardziej reprezentatywnych dla końca XX i początku XXI wieku. Wśród najbardziej znanych nazwisk znajdują się : Mike Kelley, Mathew Barney, Kiki Smith, Mariko Mori, Pipilotti Rist, Douglas Gordon, Maurizio Cattelan, Takashi Murakami, Gabriel Orozco czy Jeff Koons. Prace ostatniego z wymienionych zajmują w zbiorach wyjątkowe miejsce, stanowiąc zestaw przeszło trzydziestu dzieł, zrealizowanych na przestrzeni ponad dwudziestu lat.

Yinka Shonibare, "Dressing Down", 1997; aranżacja przestrzeni i plakaty: M/M (Paryż); wykładzina: Etienne-Marcel, 2002
Yinka Shonibare, "Dressing Down", 1997; aranżacja przestrzeni i plakaty: M/M (Paryż); wykładzina: Etienne-Marcel, 2002

Dzieła większości artystów obecnych w kolekcji Dakisa Joannou poruszają temat tożsamości (artystycznej, narodowej, kulturalnej, religijnej) i bezpośrednio związanego z tym tematem problem wielokulturowości. Współcześni artyści coraz częściej i chętniej przyznają się do różnorodnych źródeł inspiracji, wszechstronnych i najczęściej złożonych wpływów. Kolekcja Dakisa Joannou ma charakter zdecydowanie międzynarodowy i zawiera prace artystów zarówno europejskich jak też pochodzących z obydwu Ameryk, Azji i Afryki.

Chris Ofili, "Afronirvan", 2002; Takashi Murakami, "Inochi", 2004;  M/M (Paryż), "The Agent", 2000
Chris Ofili, "Afronirvan", 2002; Takashi Murakami, "Inochi", 2004; M/M (Paryż), "The Agent", 2000

Wystawa "Translation" jest trzecią liczącą się publiczną prezentacją zbiorów oficjalnie przekazanych do dyspozycji Foundation Deste. Pierwszy z pokazów "Everything That's Interesting is New" odbył się w 1996 roku w galerii The Factory, należącej do Szkoły Sztuk Pięknych w Atenach. Zaprezentowano w nim około dwustu prac artystów o międzynarodowej renomie. Drugi - "Monument to Now" - miał miejsce w ubiegłym roku, również w Atenach i odbył się w ramach manifestacji "Athenes Culture 2004". Zaprezentowano w nim dzieła młodych artystów, powszechnie uznawanych za najbardziej charakterystycznych dla okresu ostatnich dziesięciu lat. Obecna prezentacja w Palais de Tokyo proponuje nową "lekturę" dzieł zgromadzonych w kolekcji, jest próbą dostrzeżenia w dziełach innych niż powszechnie uznawane walory, stara się zburzyć dotychczasowe sposoby percepcji i poddać w wątpliwość naszą wiedzę, którą zdołaliśmy sobie "wytworzyć" na temat prezentowanych w kolekcji artystów. W tym celu komisarze wystawy (Jérôme Sans, Nicolas Bourriaud oraz Marc Sanchez) zaproponowali przygotowanie inscenizacji i scenografii wystawy duetowi grafików - Michael Amzalag i Mathias Augustyniak - działających jako agencja "M/M (Paris)". Stworzyli oni niepowtarzalną scenografię złożoną ze ścian pokrytych plakatami oraz podłogi, na której ułożono specjalnie zaprojektowaną wykładzinę. Na takim "tle" zainstalowano dzieła znanych artystów, które w skrajnie odmiennym od tradycyjnej galerii otoczeniu nabierają zupełnie nowego znaczenia.

Koons, "Chainlink", 2002 ; "Moon", 1994-2000; "Wrecking Ball", 2002; M/M (Paris), Figures [Pi], 2005
Koons, "Chainlink", 2002 ; "Moon", 1994-2000; "Wrecking Ball", 2002; M/M (Paris), Figures [Pi], 2005

Na terenie całej przestrzeni wystawowej Palais de Tokyo wytworzyła sie specyficzna przestrzeń umykająca tradycyjnym klasyfikacjom, przeciwstawiająca się uniformizacji i standardyzacji miejsc wystawowych. Amzalag i Augustyniak stworzyli rodzaj przestrzeni wirtualnej w autentycznych fizycznych pomieszczeniach. Oglądając wystawę trudno jest oprzeć się wrażeniu, że koncepcja prezentacji wystawy bazuje na ich działalności i doświadczeniu grafików komputerowych, którzy oglądają otaczający ich świat na ekranie komputera, posługując się w pracy wszelkimi efektami typowymi dla tego typu działalności. Stąd silne wrażenie przytłoczenia eksponowanych prac często bardzo atrakcyjnymi obrazami reklamowymi o silnym działaniu. Scenografia stworzona przez "M/M (Paris)" ma tak silne działanie wizualne, że narzuca zupełnie nowy odbiór reprezententowanych obiektów. Przestają one funkcjonować jako niezależne dzieła sztuki współczesnej, zaczynają istnieć jako części składowe jednorodnej przestrzeni wykreowanej przez M/M.

Liza Lou, "Super Sister", 1999; M/M (Paris), "The Alphabet" [Super Sister], 2001-2005 przy wspolpracy Inez van Lamsweerd
Liza Lou, "Super Sister", 1999; M/M (Paris), "The Alphabet" [Super Sister], 2001-2005 przy wspolpracy Inez van Lamsweerd

Być może właśnie tak należy rozumieć tytuł "Translation", nie w sensie literackim i nie jako pracę nad słowem, tylko jako przemieszczenie znaczeń poszczególnych zaprezentowanych obiektów plastycznych, które w kontekście rozbudowanej scenografii nabierają nowego znaczenia, zdają się przekazywać zupełnie nowy ładunek emocjonalny i istnieć w nowej rzeczywistości plastycznej ? Jednoczesnie biorąc pod uwagę, ze większość zaprezentowanych artystów wywodzi się z różnych kultur - tytuł może oznaczać wzajemne przenikanie się wpływów kulturowych zaprezentowanych obiektów.

Nari Ward, "Amazing Grace", 1993; muzyka: Mahalia Jackson, arażancja przestrzeni: M/M (Paryż) "Utopia of Flows", 2004
Nari Ward, "Amazing Grace", 1993; muzyka: Mahalia Jackson, arażancja przestrzeni: M/M (Paryż) "Utopia of Flows", 2004

Wsród zaprezentowanych dwudziestu dwóch artystów wśród najbardziej zasługujących na uwagę należy wymienić Japończyka Takashi Murakami, znanego między innymi z Biennale w Wenecji w 2003 roku (wystawa malarstwa "Od Rauschenberga do Murakami"). Artysta ten wykształcony w szkole japońskiego malarstwa japońskiego "nihon-ga", zajmuje się twórczością multidyscyplinarną tworząc zarówno obrazy, rzeźbę, filmy wideo jak też projekty T-shirtów czy torebek marki Louis Vuitton. Jego działalność artystyczna "komentuje" sprzeczności współczesnej kultury Japonii, zwłaszcza w stosunku do zachodniego modelu konsumpcyjnego. Innym artystą zasługującym na uwagę jest Yinka Shonibare (biorący udział w prezentowanej obecnie w Centrum Pompidou wystawie "Africa Remix"), który zajmuje się fotografią, tworzy instalacje i performance. Pochodzący z Nigerii, a mieszkający w Londynie artysta koncentruje się w swojej pracy nad problemami postkolonialnych społeczeństw. Ciekawą propozycją w wystawie jest praca urodzonej w Iranie Shirin Neshat, która za pośrednictwem fotografii i filmów wideo przedstawia w swojej twórczości konflikt pomiędzy tradycją a modernizmem, Wschodem i Zachodem. Shirin Neshat stara się przede wszystkim wykazać ograniczoność stereotypów wizerunku kobiety we współczesnej kulturze muzułmańskiej. Shirin Neshat jest jedną z pięciu kobiet, których prace zostały zaprezentowane w najnowszej wystawie w Palais de Tokyo. Oprócz niej w wystawie biorą udział : Vanessa Beecroft, znana z wielkoformatowych fotografii reprezentujących grupy młodych kobiet identycznie ubranych o identycznym makijażu, zastygłych w anachronicznych wpół-erotycznych, wpół-eleganckich pozycjach. Inną kobietą biorącą udział w wystawie jest Liza Lou - autorka ironicznych dzieł, wykonanych ze sztucznych pereł, komentujących "amerykańskie marzenie" o doskonałości. Ponadto w "Translation" zostały zaprezentowane prace urodzonej w Australii Ningury Napurrula, której prace zainspirowane są kulturą aborygenów oraz pejzażem Australii oraz Shahzii Sikander, urodzonej w Pakistanie. Ostatnia z artystek, podobnie jak większośc kobiet zajmujących się sztuką, a wywodzących się z kultury hinduskiej lub muzułmańskiej koncentruje się w twórczości na refleksji nad rolą kobiety w świecie Islamu.

Mike Kelley, "Brown Star", 1991;  w tle plakaty reklamowe M/M (Paryż)
Mike Kelley, "Brown Star", 1991; w tle plakaty reklamowe M/M (Paryż)

Warta zauważenia jest również obecność na wystawie obrazów Verne'a Dawson'a, malującego tradycyjne pejzaże na pograniczu dobrego smaku i kiczu, inspirującego się fantastycznymi opowieściami i groteską. Cztery duże płótna tego artysty były zaprezentowane w 2002 roku w wystawie "Urgent Painting" przygotowanej przez paryskie Musée de l'Art Moderne de la Ville. W pokazie zostały również zaprezentowane prace takich artystów jak Maurizio Cattelan, Mike Kelley, Gabriel Orozco czy Cady Noland.

Paryż 10.07.2005
Fot: Palais de Tokyo, Centrum Kreacji Współczesnej/Kleinefenn.
"Translation", Palais de Tokyo, Paryż, 23.06 - 18.09.2005

Ashley Bickerton, "F.O.B.", 1993; aranżacja przestrzeni i plakaty : M/M (Paryż);  wykładzina:Etienne-Marcel, 2002
Ashley Bickerton, "F.O.B.", 1993; aranżacja przestrzeni i plakaty : M/M (Paryż); wykładzina:Etienne-Marcel, 2002