Wschodnio-zachodni cień, Instalacja z murem berlińskim, 1984, fot. archiwum artystki

Instytut Sztuki Wyspa zaprasza w ramach przygotowań do wystawy Ewy Partum "Legalność przestrzeni" na warsztaty zatytułowane "Reproducing the Past" . Warsztaty odnoszą się do strategii "re-eanactment", praktyki posługującej się formą performansu jako odtworzonego działania.

Warsztaty skierowane są do studentów Akademii Sztuk Pięknych. Zaplanowane w okresie wakacyjnym będą trwać około tygodnia. Studenci będą mieli możliwość zapoznania się ze sztuką Ewy Partum a w ramach warsztatów mogli realizować projekty performerskie własnego pomysłu. Efekty warsztatów zostaną zaprezentowane w Modelarni na terenie Stoczni Gdańskiej. Warsztaty "Reproducing the Past" to także szansa zapoznania się z technikami dokumentacji performansów w latach 70-80. które mogą być instruktażem, inspiracją bądź stworzyć interesującą perspektywę dla działań i poglądów młodych artystów.

Informacje ogólne

Ewa Partum to czołowa przedstawicielka ruchu konceptualnego w sztuce polskiej lat 60- tych i 70- tych. Jej twórczość odegrała na gruncie polskim prekursorską rolę w dziedzinie sztuki konceptualnej, sztuki feministycznej, body art i sztuki krytycznej. Jej działalność artystyczna wciąż pozostaje niezwykle aktualna. Już od połowy lat 60- tych artystka zajmowała się sztuką konceptualną, akcjami w przestrzeni publicznej i pracowała nad własnym językiem nowej sztuki (Instalacja Obecność/Nieobecność 1965). W 1969 roku powstaje manifest Obszar zagospodarowany wyobraźnią.

Na początku lat 70-tych tworzy autorską prywatną galerię mail artu i sztuki konceptualnej ADRES, poprzez którą komunikuje się ze światowym ruchem konceptualnym, tworząc archiwum dokumentacji sztuki oraz prowadząc działalność upowszechniającą w kraju i za granicą.

W latach 70 Ewa Partum realizuje wielkie instalacje konceptualne (m.in.: Legalność przestrzeni 1971, Śniadanie na trawie 1971, Wieża Eiffel`a1972) oraz poetyckie akcje z rozsypanymi tekstami z literatury klasycznej ( białymi literami z papieru), interwencje w przestrzeni publicznej (m.in. Przestrzeń na licencji poetyckiej, 1971, Poezja Aktywna 1971, Metapoezja 1972).

Od początku lat 1970 tworzy poems by ewa, "konceptualną poezję", czyli poezję wizualną w postaci kartek poetyckich, na których, rozrzuca fragmenty tekstów literackich w postaci liter (letraset) oraz odciska usta w chwili artykułowania konkretnych zgłosek. Teksty te są kombinacją odcisków ust i poszczególnych liter, a czasami całych fraz. Pierwsze odciski ust (czerwona szminka) powstały w 1971 roku, a jeden z nich został podpisany zdaniem "Mój dotyk jest dotykiem Kobiety", które należy czytać jako konceptualną wypowiedź na temat kobiecości, sformułowaną na poziomie lingwistycznym. W późniejszych Poems artystka nie stroni od włączania swoich prac w kontekst wyraźnie feministyczny oraz społeczny.

W tej optyce konceptualne performansy Ewy Partum z okresu lat 70 są inscenizacjami, które obnażają, czy też dekonstruują stereotypy i mity kobiecości, składające się na uogólniony wizerunek kobiety w sztuce i popkulturze. W 1974 powstaje praca Zmiana, w której Partum bezpośrednio odnosi się do egzystencjalnej samoidentyfikacji kobiety-artystki, włączając się do dyskursu feministycznego. Podczas performansu profesjonalna charakteryzatorka postarza połowę twarzy artystki, czyniąc ją estetycznie nieatrakcyjną. Artystka krytykuje zakodowany w fallocentrycznej kulturze stereotyp patrzenia na kobietę przez pryzmat jej ciała, którego młodość i uroda wyznaczają jej (kobiety) wartość i status. W latach 1978-79 Ewa Partum kontynuuje projekt Zmiana- mój problem jest problemem kobiety. Na ulicach Warszawy pojawia się prywatny plakat ze zmienioną połowicznie twarzą Ewy Partum, podpisany Mój problem jest problemem kobiety. Na wystawie w galerii Art Forum w Łodzi wykonuje performance, podczas którego leży przez dwie godziny naga wśród publiczności, wygłaszając przemówienie o wymowie feministycznej, a charakteryzatorka postarza już nie tylko cześć jej twarzy, ale i połowę ciała. Po zakończeniu performansu Partum definiuje siebie jako dzieło sztuki, czyniąc je elementem dyskursu feministycznego. W 1980 roku na swojej wystawie w Galerii Małej w Warszawie artystka znów występuje wobec publiczności naga, deklarując, że będzie kontynuowała swój protest dopóki sytuacja kobiet- artystek na rynku sztuki i w szeroko pojmowanej polityce muzealnej nie ulegnie zmianie.

Ewa Partum, Samoidentyfikacja, fotokolaż, 1980, fot. archiwum artystki

Wystawa zatytułowana Samoidentyfikacja składa się z fotomontaży jej aktów wkomponowanych w pejzaże warszawskich ulic. Na zdjęciach tych Ewa Partum maszeruje w tłumie przechodniów, stoi na skrzyżowaniu obok milicjantki, w kolejce do sklepu, przed siedziba Rady Państwa. Tytuł Samoidentyfikacja określa ideę pracy, która dotyczy tu poszukiwania własnej tożsamości.

W kolejnych akcjach Ewa Partum nadal stosuje feministyczny punkt widzenia. Jesienią 1980 roku w Galerii O.N. w Poznaniu przedstawia performance Kobiety, małżeństwo jest przeciwko wam. Tu artystka ubrana w suknię ślubną i opakowana w przezroczystą folię z napisem "For Men" przy dźwiękach marsza weselnego nożyczkami rozcina folię, a następnie suknię, aby w końcu obnażona stanąć przed publicznością. W 1981 roku Ewa Partum wykonuje performance Stupid Woman, w którym parodiuje kobiecą maskaradę, czyli zabiegi, do jakich kobiety uciekają się, aby sprostać wyidealizowanemu przez męskie pragnienia i oczekiwania wizerunkowi kobiecości. Ubrana w lampki choinkowe w ciemnej sali śpiewa do muzyki Marcela Duchampa wyciągając maksymalnie koloraturę głosu mezzosopranem "A-A-A-A-A-A-A-A" aż do granic wytrzymałości. Pije alkohol do mikrofonu, proponuje pocałunki i prowadzi rozmowy z męską publicznością; wygłasza filozoficzne rozważania egzystencjalne itp. trwa to około dwóch godzin, zaciera się granica miedzy performansem a rzeczywistością.

Przed swoim wyjazdem z kraju w 1982 roku, w stanie wojennym Ewa Partum wykonuje w podziemnej galerii "Czyszczenie dywanów" w Lodzi performance Hommage a Solidarność, w rocznice powstania Solidarności. Naga artystka wymawia kolejne litery słowa "Solidarność" składając odciski ust czerwoną szminką na białym kartonie. Jest to rozbudowana forma poem by ewa, który artystka powtarza w 1983 roku w Galerii Wewerka w Berlinie Zachodnim. W 1984 roku powstaje praca Ost-West Schatten (wschodnio-zachodni cień). Jest to zapis fotograficzny, na którym artystka z rozłożonymi ramionami stoi naga przed murem berlińskim trzymając w lewej dłoni literę "O", (Ost - wschód) a w prawej "W" (West- zachód). Cień jej sylwetki pada na mur, przesuwając sie w miarę upływu dnia. Instalacja ta nabiera szczególnego znaczenia rozważana w kontekście biografii artystki - podzielonej miedzy wschodem a zachodem.

Legalność przestrzeni, instalacja konceptualna na Placu Wolności w Łodzi, 21-23 kwietnia 1971, fot. archiwum artystki

Legalność przestrzeni, instalacja konceptualna na Placu Wolności w Łodzi, 21-23 kwietnia 1971, fot. archiwum artystki

Instytut Sztuki Wyspa zaprasza w ramach wystawy Ewy Partum- "Legalność przestrzeni" na warsztaty zatytułowane "Reproducing the Past". Warsztaty towarzyszące wystawie odnoszą się do strategii "Re-eanactment", praktyki posługującej się formą performansu jako powtórzonego działania. Performansy realizowane są przez artystów lub ich kontynuatorów. "Re-eanactment" to forma, której celem jest ponowne doświadczenie historii w sposób, który daje artyście szansą przeanalizowania jej z pomocą własnych przeżyć. Niezbędne w przypadku tej formy uprawiania sztuki są staranne studia nad epoką, z której wywodzi się pierwotne doświadczenie i znajomość jej elementów. Sam termin stworzyło środowisko fanatyków mitów społecznych, którzy w niedzielne popołudnia odtwarzają historyczne bitwy. Chodzi tutaj o ponowne przeżycie historycznych okoliczności walk lub społeczno-politycznych wydarzeń. Historia jest rekonstruowana przez fizyczne uczestnictwo w odtworzonych wydarzeniach.

Definicja słowa sugeruje konieczność znalezienia jak najbardziej zgodnego z oryginalnym zajściem sposobu jego reprodukcji lub możliwości odtworzenia zdarzenia w jego przebiegu, w stylu historycznym lub nowoczesnym, najlepiej w warunkach identycznych z tymi panującymi w cytowanym momencie historycznym.

Powtórzenie akcji czy performances Ewy Partum może mieć co najmniej dwie funkcje: utrwalającą (dokumentujące pracę artystki i chroniąc jej efemeryczne działania przed zapomnieniem), jak i reinterpretacyjną (na nowo przepisując warstwę znaczeń zawartych w dziele). W tym sensie uczestnicy warsztatów będą mieli możliwość przeżycia dzieł sztuki, takich jak Zmiana z 1974 roku czy Stupid woman z 1981 roku, i jednocześnie wzbogacić je o kontekst własnych doświadczeń.

Jednak praktyka re-eanactment nie powinna ograniczyć się tu jedynie do aspektu warsztatu. Trzeba pamiętać, że historia polskiej sztuki z lat 60. i 70.i 80. pełna jest przemilczeń związanych z cenzurą i należałoby od nowa ją opracować. Odtworzenie performansów Ewy Partum z tamtych lat przez pokolenie młodych artystów może być pomocne w procesie wyjaśniania nieporozumień i deformacji obecnych w opracowaniach historii i teorii sztuki.

Podczas warsztatów kluczowe działania performerskie zostaną zrekonstruowane i reaktywowane. Zaistnieje też możliwość wprowadzenia ich w nowy kontekst artystyczny i społeczny naszych czasów. Jeszcze inną opcją jest zderzenie poglądów artystki, manifestujących się w jej pracach z lat 70. i 80., z własnymi, bądź też z innymi pracami koncentrującymi się na podobnej problematyce, które tylko w dalszym planie byłyby zainspirowane przez legendarne performansy Ewy Partum.

Przy okazji postaramy się odpowiedzieć na pytanie czy problemy, którymi zajmowała się twórczość Ewy Partum, zachowały aktualność, i czy stosowane przez artystkę formalne środki wyrazu nadal są dla tychże adekwatne. Dla przykładu czy wystąpienia nago w naszych czasach stosowane przez inne artystki ma wciąż sens artystycznej prowokacji i czy stosowanie podobnych środków artystycznych przez innych artystów ma aktualnie sens?

Warsztaty dla młodych performerek/performerów towarzyszące wystawie Ewy Partum "Legalność przestrzeni" w Instytucie Sztuki Wyspa
Miejsce: Modelarnia na dawnych terenach Stoczni Gdańskiej
Czas: 01.06. 2006- 07.06.2006
koncepcja i prowadzenie: Berenika Partum
Organizacja: Fundacja Wyspa Progress w Gdańsku, Biuro Kopernikus w Berlinie oraz Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Ilość miejsc ograniczona. Osoby zainteresowane udziałem proszone są o bezpośredni kontakt z kuratorką warsztatów Bereniką Partum berenika@directbox.com . Organizatorzy zapewniają noclegi oraz nieodpłatne uczestnictwo w warsztatach. Dojazd i utrzymanie we własnym zakresie.