Karol Radziszewski "Spróbuj tego", kurator: Przemysław Jędrowski, Galeria Pies, Poznań, 13-14.10. 2006, foto: Paweł Kubara

"Zapraszam do zjedzenia banana" to słowa Karola Radziszewskiego, które padały wielokrotnie podczas jego akcji "Spróbuj tego" w poznańskiej Galerii Pies. Artysta po raz kolejny zachęcił publiczność do współtworzenia wydarzenia artystycznego. O ile we wcześniejszych projektach, jak na przykład "Biuro" (Zachęta), czy akcji w Ustce, gdzie Radziszewski zaprosił więźniów i dzieci do "pokolorowania" czarno-białych rysunków na muralu, miało to charakter współdziałania, tutaj uczestnicy pozostawali sami ze swoim zadaniem. W "Spróbuj tego"widzowie zostali ustawieni w świetle reflektorów przed obiektywem kamery, i to oni, a nie artysta czy jego wytwór, mieli być oglądani. Publiczność stała się aktorami w filmie reżyserowanym przez Radziszewskiego.

Przybyli 13 października do Galerii widzowie zastali w białym pomieszczeniu galerii stół z olbrzymią ilością świeżych bananów ("starannie wybranych" przez artystę), kamerę video, oraz obraz wiszący na ścianie. Rozpoczynając swój show, Radziszewski zaproponował konkurs, w którym ten obraz stanowił nagrodę. Ceną za możliwość zdobycia dzieła (przedstawiającego lajtmotif wieczoru) było zjedzenie banana w najbardziej erotyczny sposób, jednym słowem, bardziej erotyczny od pozostałych widzów-uczestników. Początkowo zapanowało ogólne onieśmielenie, bo choć jedzenie banana, to czynność powszechnie praktykowana w miejscach publicznych (bez najmniejszego skrępowania), wywołane przy okazji erotyczne konotacje tego trywialnego zdawałoby się zadania sprawiły, iż uczestnicy mogli poczuć się niejako obnażeni - w końcu chodziło o zaprezentowanie w świetle reflektorów, w towarzystwie niemałej liczby oczu oraz kamery, jak bardzo erotycznym i pociągającym być się potrafi. Pozostawało poza tym pytanie o zasadność takiej prezentacji własnych możliwości erotycznych. Pierwsze napięcie i presja zostały jednak dość szybko rozładowane przez zachęcającego do współuczestnictwa artystę, a akcja zamieniła się w dobrą zabawę. Banany jedli niemal wszyscy: jedli studenci, jedli artyści, jedli krytycy i kuratorzy; jedzono pojedynczo, w parach i trójkami. Okazało się przy okazji, że jeść można na wiele sposobów, niekoniecznie wpisując się w erotyczny scenariusz, do którego nakłaniał artysta, a wręcz, aż transgresyjnie, jeść tak, by nie wywoływać żadnych aluzji.

Karol Radziszewski "Spróbuj tego", kurator: Przemysław Jędrowski, Galeria Pies, Poznań, 13-14.10. 2006, foto: Paweł Kubara

Karol Radziszewski "Spróbuj tego", kurator: Przemysław Jędrowski, Galeria Pies, Poznań, 13-14.10. 2006, foto: Paweł Kubara

Akcja Radziszewskiego w oczywisty sposób nawiązywała do "Sztuki konsumpcyjnej" Natalii LL z 1972 roku, była jej liczebnie i towarzysko zintensyfikowaną wersją. Takie społeczne przesunięcie w ramach powtórzenia akcji otworzyło nowe pokłady znaczeń. Krytyka erotycznej konsumpcji z pracy Natalii LL zamieniła się tutaj w jej radosną afirmację. Wynikało to jednak nie z ignorancji, a właśnie świadomości uczestników, że oto powtarzają, klasyczne już w sztuce XX wieku, działanie. Problematyka feministyczna podejmowana przez artystkę - aktywną kobietę konsumującą symbol falliczny - została rozszerzona: role kobiet i mężczyzn w "Spróbuj tego" zostały na różne sposoby odwrócone; widzowie zostali sprowokowani do refleksji nad działaniem schematów erotycznych zachowań i ich wizualnej prezentacji dla każdej z płci (a także różnych par); nad tym, dlaczego czuli się onieśmieleni i jak sami zachowywali się chcąc w jak najbardziej (lub najmniej) erotyczny sposób zjeść banana - tak, by sposób ten został prawidłowo zrozumiany przez widzów w popularnym kodzie komunikacji pozawerbalnej. Co ciekawe, zachętą do działań poddających w wątpliwość wizualne stereotypy i przywołujących krytykę bezmyślnej konsumpcji; niejako ukoronowaniem całej, efemerycznej w swojej istocie, akcji artystycznej, był przedstawiający banany obraz, pokryte farbami płótno. Tradycyjne medium malarstwa olejnego wciąż w powszechnej świadomości posiada wartość większą niż inne formy wypowiedzi artystycznej, jest wartościowe niejako samo przez się.

Akcja Karola Radziszewskiego trwała dwa dni: następnego wieczoru w "Psie" pokazał zmontowany, czarno-biały film z akcji i ogłosił werdykt. Zwyciężyła para, która razem dokonała konsumpcji jednego banana. Uzasadnienie brzmiało: najbardziej naturalni i prawdziwi.

Karol Radziszewski "Spróbuj tego", kurator: Przemysław Jędrowski, Galeria Pies, Poznań, 13-14.10. 2006

Karol Radziszewski "Spróbuj tego", kurator: Przemysław Jędrowski, Galeria Pies, Poznań, 13-14.10. 2006, foto: Paweł Kubara