Pewne perskie przysłowie mówi, że "gdy nie można znaleźć wyjścia z labiryntu, należy się w nim zadomowić". Książka Edwarda Łazikowskiego "Fragtoryzacja świata. Labirynt refleksji o światowych procesach formotwórczych" jawi się jako idealny do zadomowienia labirynt.

Łazikowski, artysta często niedoceniany, jest niewątpliwym ewenementem sztuki polskiej. Cały czas poszukujący najwłaściwszej formy wypowiedzi, nie zaprzestał formułowania teoriopoznawczych i naukowych pism. Oderwał się od nowych trendów i sam znajduje odpowiedzi. Opiera się naciskom różnych środowisk łódzkich. Zasłynął drewnianymi "obiektami", lecz równie chętnie zajmuje się rzeźbą, fotografią, rysunkiem i instalacjami. A właśnie fotografia oraz rysunek stanowią ważny element nowego etapu w twórczości Łazikowskiego.

Jego książka jest zapisem poszukiwań i odkryć długiego okresu pracy artystycznej. Od związania się z łódzkim środowiskiem neoawangardowym lat 60. po ostateczne opracowanie teorii fragtorów. Fragtor (połączenie słów "fragment" i "tor") to - mówiąc słowami artysty - "poruszający się ślad, pozostawiony przez poruszający się w dowolnym środowisku fragment dowolnego rodzaju bytu". Zjawisko fragtoryzacji autor traktuje jako alternatywny sposób postrzegania świata. Rozpatrywane są tu zagadnienia formy, umysłu człowieka, sfery duchowej i fizycznej wszelkiego bytu. Różnego rodzaju dygresje, abstrahowanie od tematu (czasami abstrahowanie od dygresji w dygresji) gubi czytelnika. W pewnym momencie można odnieść wrażenie, że autor, próbując opisać wszystkie mechanizmy świata, wpadł w pułapkę własnego labiryntu. Lecz może jest to właśnie potwierdzenie tezy zadomowienia się w nim.

Fizyka, etnologia, antropologia czy etyka to tylko niektóre z dziedzin, między którymi lawiruje Łazikowski. Tok myślenia zaprezentowany w książce ujawnia nie tylko teoretyczną stronę sztuki, lecz również swoisty "przepis na życie". Fragtor staje się modelem rozumienia mechanizmów Świata. Rozpatrywanie teorii fragtoryzacji na różnych płaszczyznach powoduje przejście od traktatu o sztuce do traktatu filozoficznego.

Niełatwo jednoznacznie podsumować książkę Łazikowskiego. Z jednej strony oferuje wyprawę na głęboką wodę filozofii autora i zawiłą podróż, której zapewne wielu czytelników nie ukończy, z drugiej zaś jest to z pewnością interesujący klucz do jego twórczości.

Edward Łazikowski, Fragtoryzacja świata. Labirynt refleksji o światowych procesach formotwórczych. Wydawnictwo: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Łódź 2004, s. 278.

Edward Łazikowski, Fragtoryzacja świata. Labirynt refleksji o światowych procesach formotwórczych.