Slavs and Tatars: Wszystko zaczyna się od książek, archiwów1

Gdańska Galeria Miejska jest miejscem kolejnej odsłony projektu Friendship of Nations: Polish Shiíite Showbiz artystycznego kolektywu Slavs and Tatars. Prezentacja Przyjaźń Narodów: Lahestan Nesfeh-Jahan to wystawa w przestrzeni galerii, bilbord w przestrzeni miejskiej oraz wykład, który odbędzie się w IS Wyspa. Takie zróżnicowanie środków dystrybucji przekazu artystycznego to metoda charakterystyczna dla Slavs and Tatars. W dobie transparentnej komunikacji S&T komunikują swój przekaz w sposób nietransparentny, celowo wpisując się w różnorodne porządki - takie jak kultura masowa, akademia, rynek, przestrzeń publiczna, instytucje kulturalne.

Only Solidarity and Patience will secure our victory, 595 x 297 cm, billboard, 2011

Slavs and Tatars to kolektyw wypowiadający się w liczbie mnogiej i po angielsku. Często podkreślają, że ich praktyka artystyczna rozpoczęła się od wspólnego czytania w ramach nieformalnej grupy czytelniczej. S&T to dwoje projektantów - Polka Kasia Korcz i Belg Boy Vereecken - oraz dwoje autorów publikujących na temat szeroko rozumianej kultury: Amerykanin irańskiego pochodzenia Payam Sharifi i Brytyjko-Amerykanka Victoria Camblin. Geograficznie Slavs and Tatars ulokowani są w kilku miejscach na mapie Europy: w Moskwie, Brukseli, Cambridge i „polskim lesie". Obszarem ich zainteresowań artystycznych jest Eurazja; przestrzeń „na wschód od muru berlińskiego i na zachód od Muru Chińskiego", obszar, na którym od wieków islam kohabitował z chrześcijaństwem. Slavs and Tatars prowadzą rozległe, interdyscyplinarne badania dotyczące historii, kultury i polityki tego regionu, koncentrując się na narracji Wschód-Zachód. Rezultaty ich rizerczu są dystrybuowane w postaci publikacji w magazynach kulturowych, książek, projektów dizajnerskich, oryginalnych artystycznych obiektów i inkorporujących je instalacji oraz wykładów, w których Slaws and Tatars opowiadają o poszczególnych projektach, sytuują je w kontekście, wyjaśniają swoje motywacje i poddają analizie metodologie pracy.

Slavs and Tatars w GGM1 8.1.2012

Członkowie kolektywu jego działalność interpretują jako artystyczny metaprojekt, w którego ramach powstają poszczególne realizacje. Według ich słów kolektyw dąży do odzyskania historii poprzez ponowne jej opowiedzenie z perspektywy przegranych, a nie zwycięzców2. W pracach S&T zachodniocenryczna narracja historyczna i jej metodologia poddane zostają dekonstrukcji, a odzyskiwana historia regionu pisana jest przy użyciu antymodernistycznych i antypozytwistycznych narzędzi, łącząc antagonistyczne narracje i porządki. Zachodniej koncepcji wiedzy (knowledge) Slavs and Tatars przeciwstawiają figurę mądrości (wisdom), która w przeciwieństwie do wiedzy wymaga uczestnictwa, doświadczenia i obecności. Wykłady, spotkania i rozmowy prowadzone w ramach ich projektów interpretować należy właśnie w kontekście próby przywrócenia statusu obecności (presens) w świecie, w którym uczestnictwo staje się coraz bardziej wirtualne. Slavs and Tatars identyfikują swoją pozycję jako miejsce pomiędzy makroporządkiem polemik (polityka) i mikroporządkiem poetyk (indywidualne użycie języka), łącząc często w obrębie jednej pracy elementy antagonistycznych stylistyk. Język stanowi najważniejsze medium interwencji S&T - znaczenia swoich prac generują oni, posługując się transliteracją, tłumaczeniem, wieloznaczeniowością i absurdalnym humorem.

Painstaking not Punk, 595 x 297 cm, billboard, 2011

W Gdańsku, mieście narodzin Solidarności, Slavs and Tatars zapraszają nas do odczytania fragmentu najnowszej historii Polski w kontekście arbitralnie narzuconej subiektywnej narracji geopolitycznej, prezentując historię Solidarności obok historii Irańskiej Rewolucji. Rozwijający się etapami projekt Friendship of Nations: Polish Shiíite Showbiz rekapituluje wspólne momenty i motywy w historii obydwu narodów. Jego gdańska odsłona jest nawiązaniem do prezentowanej na 10. Sharjah Biennale instalacji, eksplorującej idee rewolucyjnego potencjału rękodzieła i folkloru, kryjących się za ideologicznymi impulsami Irańskiej Rewolucji Islamskiej i polskiej Solidarności. Wnętrze gdańskiej galerii w prowizoryczny sposób przekształcone zostało w „przestrzeń husseinieh, która jest tworzona corocznie w celu upamiętnienia moharramu i mistycznej roli szyizmu w ostatniej popularnej rewolucji XX wieku"3. Na ścianach zawieszone zostały imitujące tradycyjne arabskie rękodzieło bannery, na których pojawiają się teksty w języku polskim i perskim; slogany używane w latach osiemdziesiątych przez Solidarność: „Pomóż milicji - spałuj się sam","'Samorząd - Twój Los w Twoich rękach". W drugim pomieszczeniu zaaranżowana została czytelnia Drogi 1979, Poznaj 1989 prezentująca zbiór należących do kolektywu książek, dokumentów i ulotek na temat rewolucji irańskiej oraz Solidarności, zawierający również pracę Slavs and Tatars 79.89.09.

Publikacja 79.89.09 nawiązuje tytułem do trzech momentów w niedawnej przeszłości, które S&T identyfikują jako punkty zwrotne, które ukształtowały współczesną sytuację geopolityczną - szczególnie w ramach narracji Wschód - Zachód. 1979 to Irańska Rewolucja, 1989 -upadek Muru Berlińskiego i 2009 - cytując Slavs and Tatars - upadek angloamerykańskiej formuły kapitalizmu. Poprzedzona dwuletnimi badaniami publikacja skupia się na analizie wspólnej spuścizny Iranu i Polski, począwszy od roli sarmatyzmu w polskiej kulturze, poprzez bezpośrednie relacje podczas II wojny światowej, a skończywszy na swego rodzaju antytetycznych rewolucjach - solidarnościowej i islamskiej. Te dwa kluczowe momenty (key moments) nowoczesności związane są z dwoma geopolitycznymi narracjami: dwudziestowieczną narracją projektu komunistycznego i dwudziestopierwszowieczną narracją rewolucyjnego islamu. Tworząc kontekst umożliwiający zestawienie ze sobą tych narracji, Slavs and Tatars wprowadzają alternatywę dla historii postępu pisanej z perspektywy zwycięzców, z perspektywy Zachodu. Elementem prezentacji pracy, która w bezpośredni sposób konfrontuje ze sobą obydwa wydarzenia, jest bilbord Painstaking not Punk: dyptyk przedstawiający Adama Michnika i Qaderi Derwiszów. Pojawiają się na nim hasła: „Ku chwale normalności" po stronie ekstatycznych derwiszów i „Powolności, Metodyczności" - po stronie Solidarności. Ponieważ Slavs and Tatars wierzą przede wszystkim w moc żywego słowa i bezpośredni kontakt, swój projekt prezentować będą osobiście na spotkaniu w Wyspie.

Slavs and Tatars wystawa w GGM

Zadanie, które wykonują S&T - przypomnijmy: odzyskiwanie historii poprzez ponowne jej opowiedzenie - przyjęło formę refleksji na temat globalnego porządku świata po upadku żelaznej kurtyny. Odrzucając zachodnie modele interpretacyjne (np. teorię końca historii) Slaws and Tatars wpisują się w formulę dyskursu dekolonialnego, którego istotę trafnie ujął rumuński teoretyk Ovidiu Tichindeleanu, definując ten dyskurs jako formę epistemologicznego czy kognitywnego oporu: If the Eurocentrism, North Atlantic universals and neoliberalism tend to eliminate all options - pisze wspomniany autor - the horizon of criticism of decolonial thought is based on the intelectual commitment for a transcultural and pluritopic ecology of konowledges, and the principle that political resistance needs to premised on epistemic resistance4. Nieuchronnie pojawia się pytanie o skuteczność takiego modelu krytyki. Nicolas Cullinan zwraca uwagę na problematyczność samej formuły kolektywu, a konkretnie „słowiańskich" czy - szerzej - postsowieckich reinterpretacji idei artystycznego kolektywu. Twórczość nastawionych na odbiór w centrum, a operujących z marginesów kolektywów postrzegana może być jako wykorzystująca kapitał egzotyczności (rebranded form of neoegsoticim)5. Świadomi tych paradoksów Slavs and Tatars sytuują się w opozycji do awangardy: przywracają historię jako przetworzony, ładnie opakowany produkt gotowy do konsumpcji dla zachodniego widza, widza, który także z przyjemnością uczestniczyć będzie w evencie:

„Jesteśmy przekonani, że w dzisiejszych czasach lepiej jest być ariergardą niż avantgardą. W dobie, gdy polityka lewicowa polega przede wszystkim na organizowaniu antywojennych pochodów maszerujących przy dzwiękach samby, promujących odzież produkowaną z konopi i takie mikrotematy jak małżenistwa homoseksualne lub aborcje - chowanie się po prawej stronie pozwala przynajmniej zachować poczucie intelektualnej czy nawet duchowej istotności"6.

Friendship of Nations: Polish Shiíite Showbiz / Przyjaźń Narodów: Lahestan Nesfeh-Jahan;   kuratorka: Patrycja Ryłko; Gdańska Galeria Miejska, Gdańsk, 25.11.11 - 08.01.12.

Koło gospodyń miejskich - zajęcia edukacyjne towarzyszące wystawie SLAVS
AND TATARS, Gdańska Galeria Miejska 1, ul. Piwna 27/29; 04.01.2012, g.18-20;
rezerwacja:  atatarczuk@ggm.gda.pl

Wszystkie publikacje Slavs and Tatars dostępne są na: http://www.slavsandtatars.com/

Slavs and Tatars w GGM1

Pomóż milicji, banner, Slavs and Tatars

Czytelnia Slavs and Tatars

1. 1. Everything starts with the books, archives - cytaty pochodzą z wykładów i innych publicznych wystapień grupy S&T., dostępnych na www.slawsandtatars.com
2. 2. S&T: attempts to reclaim history by retelling it, and primarily through the perspective of the defeated, as opposed to the victors.
3. 3. Materiały prasowe GGM
4. 4. O. Tichindeleanu, Decolonizing Eastern Europe: Beyond Internal Critique, Performing History, „IDEA arts + socjety", # 38, 2011, special issue (Romanian Pavilon at the 54^th Bienalle di Venezia 2011), ss.101-104, s.101
5. 5. Por: N. Cullinan, Group Think, „Artforum", luty 2011, ss.162-171, s. 171
6. 6.  In times like these, we've always argued it's better to be in the rearguard
   than the avant-garde. When leftist politics consist of antiwar marches featuring Samba bands and hemp clothing and such micro issues as gay marriage or abortion, hiding in the right at least allows for a sense of intellectual if not spiritual urgensy; S&T, A Thirteenth Month Against Time (Book) s. 16